Monthly Archives: September 2016

Courtesy (8)

Sign o’ the Times, zong Prince al eens: Freshfields Bruckhaus Deringer kondigde afgelopen week aan om voortaan de aanhef Dear Sirs van alle documenten en correspondentie te verwijderen en te vervangen door Dear Sir or Madam. Tegelijkertijd beloofden ze dat ook te doen voor het Kantonees en het Mandarijn en alle Europese talen. Ik ga nog even navragen wat ze van plan zijn met het Nederlands… u hoort nog van me. Lees het artikel uit The Guardian hier.

Voor de Verenigde Staten, toch ook (nog steeds) een Engelstalig land, kiest Freshfields voor Dear Ladies and Gentlemen (meervoud). Wellicht was Sir weer wat al te rang- en standgevoelig voor de, oh zo egalitaire, Amerikanen en staat waarschijnlijk  Dear Lady or Gentleman (enkelvoud) ook weer wat raar.

Het waarom laat zich raden: steeds meer vrouwen bezetten posities die vroeger aan bijna uitsluitend mannen waren voorbehouden en Freshfields wil deze mensen niet voor het hoofd stoten door ze met Sirs aan te spreken. Een logische stap. “I hope it will shed light on other things that we might inadvertently be doing that risk alienating people we communicate with – not only people at Freshfields but clients and other professionals as well”, zegt managing partner Chris Pugh.

Het geeft ons in ieder geval nog een keer de kans om te zeggen hoe het ook alweer zit met de aanhef en met de interpunctie daarna… Kort en goed:

  • Dear Mr Jones voor mannen die Jones heten. Vergelijkbaar met het Nederlandse: Geachte heer Jones
  • Dear Mrs Williamson voor vrouwen die getrouwd zijn (al dan niet met de heer Williamson). Vergelijkbaar met het Nederlandse: Geachte mevrouw Williamson
  • Dear Ms Courtney [spreek uit: Muzz] voor vrouwen waarvan u weet dat Courtney de achternaam is, maar waarvan u NIET weet of ze nou wel of niet getrouwd is
  • Dear Miss Smith voor vrouwen die niet getrouwd zijn. Vergelijkbaar met het Nederlandse: Geachte juffrouw Smith.
  • Dear Sir or Madam (sinds afgelopen weekend op z;n Freshfields) of Dear Sirs bij (nog) veel andere kantoren als je weet dat het meer mensen zijn maar niet weet of het vrouwen of mannen zijn

In het Brits-Engels zijn de puntjes achter Dear Mr/Mrs/Ms EN de komma achter Dear Mr Jones/Dear Mrs Williamson/ Dear Ms Courtey/ Dear Miss Smith/ Dear Sir or Madam al lang afgeschaft. Als u of uw kantoor Brits-Engels als standaard gebruikt, raden wij u daarom aan om deze puntjes EN komma’s achterwege te laten. De Amerikanen daarentegen houden nog hardnekkig vast aan deze puntjes en komma’s. Het ene is dus niet “beter” dan de andere, maar blijf consequent! Geen puntjes achter Mr/Mrs/Ms en komma’s achter de volledige aanhef betekent dus óók colour, organise en surname en employment law in uw tekst. If you go British, go British all the way. Wél puntjes achter Mr./Mrs./Ms. en komma’s achter de volledige aanhef betekent dus óók color, organize en last name en labor law in uw tekst. If you go American, go American all the way. Als uw kantoor géén richtlijnen hiervoor heeft, denk dan aan de nationaliteit van uw klanten (Brits? Amerikaans?)

Overigens, de laatste jaren is het eigenlijk gebruikelijk om ALLEEN Mr en Ms te gebruiken (tenminste… als je de naam weet). Het Miss en Mrs wordt (net zoals het Nederlandse ‘mejuffrouw’ en ‘juffrouw’) als enigszins ouderwets, oubollig of zelfs seksistisch gevonden. Gebruik ze dus liever niet…

Wat wel weer erg handig is, is dat Freshfields kiest voor een verschil tussen Brits en Amerikaans Engels, oftewel: als je Dear Ladies and Gentlemen gebruikt, gebruik dan een komma, als Dear Sir or Madam: geen komma.

Afsluitend zijn ze in de afsluiting nou weer niet erg revolutionair bij Freshfields,  dat blijft gewoon:

  • Dear John/Nicola – wordt afgesloten met: Best regards (m.a.w. je kent de persoon zo goed dat je hem/haar informeel met de voornaam aanspreekt)
  • Dear Mr/Mrs/Ms/Miss Jones – wordt afgesloten met: Yours sincerely (m.a.w. je weet de achternaam van de persoon en wil hem/haar formeel aanspreken)
  • Dear Sirs (of Dear Sir or Madam in de Freshfield-variant) wordt afgesloten met: Yours faithfully (m.a.w. je kent de personen niet en wil ze daarom formeel aanspreken)

Er zijn natuurlijk allerlei varianten te verzinnen, maar zo zit je altijd goed…

Correctness (17)

In het rijtje “vergeten groenten”, “vergeten steden” (en weet ik wat er allemaal niet is
vergeten, de laatste tijd) nu ook het rijtje “vergeten werkwoordswijzen”; de subjunctief, of de aanvoegende wijs. Bijna vergeten in het Nederlands, maar in het Engels (en met name in het Legal English) nog vaak gebruikt!

Those of you who speak French, Spanish or Italian might be familiar with an area of
grammar called ‘the subjunctive’. Examples of the subjunctive include:

  • If I were you … Why don’t we say ‘If I was you’?
  • God save the King/Queen. Why don’t we say ‘God saves …’?
  • I suggest that he be admitted. Why don’t we say ‘I suggest that he is admitted’?

USE
In language, verbs are used in contexts known as moods. The subjunctive, along with the indicative and imperative, is one such mood. The subjunctive in English is used to form sentences that do not describe known objective facts. These include statements about one’s state of mind, such as opinion, belief, purpose, intention, or desire. The subjunctive mood is also used for statements that are contrary to fact, such as If I were a boy…as
distinguished from If I was a boy.

FORM
The subjunctive is formed with the infinitive (e.g. to be) form of the verb without the ‘to’ (e.g. be). The subjunctive is only noticeable in certain forms and tenses i.e. you would not notice it in the following: it is crucial that you sign the contract today. However, you would notice it in the following: it is crucial that he sign the contract today OR it is crucial that he be informed immediately.

The easiest way to master the subjunctive is to know after which verbs and expressions we use it. For example, we use the subjunctive after the verbs ‘advise’, ‘suggest’ and ‘recommend’:

  • We recommend that Mr Jones    sign    the contract today.
  • We advise  that the client    be    cautioned.
  • We suggest that Company X    reconsider    the offer.
     

Other verbs followed by the subjunctive :
to ask (that); to command (that); to demand (that); to desire (that); to insist (that);
to propose (that); to request (that); to urge (that).

 Expressions followed by the subjunctive:
It is best (that); it is crucial (that); it is desirable (that); it is essential (that); it is imperative (that); it is important (that); it is recommended (that); it is urgent (that); it is vital (that); it is a good idea (that); it is a bad idea (that).

The subjunctive with ‘if’ clauses
We use the subjunctive with ‘if’ clauses that are contrary to fact; for example:

  • If I were you, I would reconsider their proposal. (I am not you)
  • If my grandmother were still alive, she would have something to say about this. (She died)
  • If the CEO were in the office today, everyone would be nervous. (He is not in
    the office)

The verb you would have expected in the above sentences is ‘was’, but this would be
incorrect. It is important to point out that although most educated native speakers would use ‘were’ in the above sentences, ‘was’ is commonly heard; particularly by non-native speakers. Because English is an evolving language, ‘was’ is becoming more acceptable – but we’re not quite there yet for ‘was’ to be accepted in formal contexts.

Many language experts insist that the subjunctive in English is a dying form which might be the case. However, it is very common in formal writing; particularly legal writing.

If you feel like practicing with the subjunctive, please click here (it’s free). But remember that completing an exercise is always much easier than “the real thing”.

Plain English (12)

Het begint in Nederland steeds meer door te dringen: Klare Taal is belangrijk! Zie het redactionele stuk van Peter Louwerse in het septembernummer van Mr. en de hier al eerder aangehaalde blog van Maarten Feteris, president van de Hoge Raad.

In de Verenigde Staten woedt het debat al veel langer. Onlangs nog schreef de Amerikaanse hogerberoepsrechter Richard Posner in een recent arrest: To repeat what I said at the outset, I don’t disagree with the decision to affirm the district court. I disagree merely with the rhetorical envelope in which so many  judicial decisions are delivered to the reader. Judicial opinions are littered with stale, opaque, confusing jargon. There is no need for jargon, stale or fresh. Everything judges do can be explained in straightforward language – and should be, zo citeert de Wall Street Journal hem.

“Jargon”, we hadden het er vorige week ook al over (lees hier). Toen beweerde ik dat je een groot verschil moet maken tussen “jargon” aan de ene kant, en “vaktaal” aan de andere kant. En als je Posners arrest goed leest (blz. 17-22) is de eerbiedwaardige rechter in het geheel niet tegen het gebruik van “vaktaal”, maar juist heel erg tegen het gebruik van
archaïsche woorden/overbodigheden/al dan niet opzettelijke verdoezelingen/opbouw van zinnen/subsidiare grondslagen etc. eromheen: … but I have reservations about some of the verbal formulas in the majority opinion. I do not criticize the majority for reciting them,
because they are common, orthodox, even canonical. But they are also inessential and in some respects erroneous, and on both grounds ripe for re-examination.

ICT-jurist Arnoud Engelfriet schreef er in juni een lezenswaardige blog over (klik hier) Lezenwaardig, zeker, maar nog veel lezenswaardiger is de stortvloed aan reacties op deze blog. Uit de meeste reacties valt namelijk op te maken dat “jargon” telkens wordt verwisseld met “vaktaal”. Ja, in juridisch taalgebruik is er ongetwijfeld een (juridisch) verschil tussen ‘verboden’, ‘onrechtmatig’, en ‘wederrechterlijk’, en er zullen legio voorbeelden te geven zijn… Die verschillen (en de daaraan verbonden consequenties) zijn er in de loop van x jaren rechtsspraak ingeslopen. Vaktaal, dus. Gebruikt om juridische nuances aan te geven, nuances die in “gewone taal” (als zoiets al bestaat, tenmniste…) niet, of veel
minder, bestaan.

Het gaat Posner (en met hem de Plain English-beweging en de Nederlandse tegenhanger Begrijpelijk Nederlands) niet om het uitbannen van deze nuances, maar om het taalgebruik erom heen, dat dus wat onder “jargon” moet worden verstaan. Ik heb het hier al (veel) vaker gezegd: het is heel wel mogelijk om complexe materie (juridisch of niet) in Plain English/Begrijpelijk Nederlands uit te drukken… Gewoon een beetje je best doen! Daarnaast blijft het voor niet-Engelsen botweg stukken makkelijker om zich van Plain
English
te bedienen… twee vliegen in één klap.

In Engelfriets blog wordt nog even het Project Motiveringsverbetering in Strafvonnissen (Promis) aangehaald. Inderdaad een stap in de gewenste richting, maar nou niet precies van Neill Armstrong-achtige dimensies.

Waar Neill Armstrong eventueel een beetje trotser op zou kunnen zijn, is een recent
initiatief van de Europese Unie. De EU publiceerde onlangs een lijst van Engelse woorden die als “EU-jargon” worden aangezien en geeft daar een alternatief voor (klik hier)  (In deze ze lijst staat overigens ook dat het wellicht beter is om Holland te gebruiken dan
Netherlands, maar dit terzijde).

Maar opnieuw: het blijft bij “woorden”. Het gaat bij Plain English/Klare Taal om zo veel meer dan alleen de woorden, maar het is in ieder geval een beginnetje…

 

 

 

 

Plain English (11)

Twee jaar voor zijn roman 1984 schreef George Orwell zijn essay Politics and the English Language. Zijn uiteenzetting is nog steeds uiterst relevant, en al helemaal voor juristen. In de komende tijd zal ik op deze plaats regelmatig op dit essay terugkomen, geïllustreerd met recente juridische teksten en rechterlijke uitspraken. Vandaag Orwells Vijfde Regel: “Vermijd Jargon”.

Juristen worden vaak beschuldigd van het (te) veel gebruiken van “jargon”. Nu neemt men over het algemeen aan dat dit woord uit het Latijn stamt (gaggire) en “kletsen” betekent. Ook zijn er bronnen die zeggen dat het een Oudfrans woord is met als betekenis: “het
getsjilp van vogeltjes”. En hoewel advocaten af en toe worden vergeleken met vogels (maar dan de meer niet-tsjilpende, aas etende variant), kan ik me voorstellen dat u een dergelijke vergelijking minder op prijs stelt.

Een gebruikelijke omschrijving voor “jargon” is: het taalgebruik binnen een vakgebied of een groep mensen, dat voor buitenstaanders vaak moeilijk te volgen is. Als je deze
definitie aanhoudt, hebben echter alle vakgebieden te maken te hebben met het gebruik van jargon (‘wandcontactdoos’ ipv. ‘stopcontact’ voor elektriciens, ‘hemelwater’ voor al het vocht dat uit de lucht valt bij loodgieters enz. enz.). In dergelijke gevallen kan er beter gesproken worden over “vaktaal”. Hier ligt de nadruk op het verbeteren van de
communicatie tussen mensen in een bepaald vakgebied en het uitsluiten van misverstanden (hoewel kwaadwillenden en complottheoretici ook zouden kunnen denken aan het bemoeilijken van de communicatie met niet-vakgenoten en het met opzet vervagen van duidelijkheid bij diezelfde niet-vakgenoten, maar zo is er altijd wel wat…).

Juridisch taalgebruik staat letterlijk bol van vaktaal, en al helemaal in het Engels waar de Engelse taal (en alle in die taal gedane rechterlijke uitspraken) door het Common Law
systeem nóg belangrijker is dan het Nederlands in het Nederlandse Civil Law-systeem, waar het Haviltex-arrest óók de betekenis die partijen aan de tekst geven en wat ze over en weer van elkaar mogen verwachten,meeneemt (zie bijv. hier).

De overdaad aan vaktaal (in welk rechtssysteem dan ook) maakt het tegelijkertijd vaak ook ingewikkeld (of zelfs: onmogelijk) om adequate vertalingen voor een bepaald juridisch concept, louter en alleen omdat de juridische basis in verschillende rechtssystemen van elkaar verschilt, of soms zelfs helemaal niet bestaat (zoals we al zo vaak hebben gezien in de blogrubriek What’s in a Word).

Volgens Orwell zit het kwaad niet zo zeer in de juridische “vaktaal” (terms of art in het
Engels, ook wel: dictum), maar in het “jargon”, of in dit specifieke geval het Legalese of Lawyerisms. Voorbeelden hiervan: het gebruik van aformentioned, whereas, herein, hereinafter, forthwith, persuant to, notwithstanding, in lieu of en ga zo maar door, overbodige dubbelheden zoals null and void (zie……), willl and testament en driedubbelheden zoals rest, residue and remainder (klik hier voor een uitgebreide lijst).  Waarschijnlijk kunt u
zonder ook maar met uw ogen te knipperen een Nederlandse lijst maken van dit soort
juridisch jargon…

Maar vergis u niet: in ieder geval in de Verenigde Staten staan er steeds meer rechters op die deze “jargonauten” op allerlei manieren berispen. In een recente hoger beroepszaak bekritiseerden de rechters een trust document omdat het vergeven was nefarious and nonsensical legalese . In een andere zaak bepaalde de rechter dat This plea agreement is a monument to legalese . En toen een advocaat in een juridisch stuk effluxion gebruikte werd hij door de rechter op z’n plaats gezet door dit woord arcane and archaic legalese that should be abandoned te noemen: The phrase “expiration of time” would do nicely and would have the added benefit of being understood without recourse to Black’s (met Black’s wordt bedoeld Black’s Law Dictionary, het gezaghebbende Amerikaanse
juridische woordenboek, klik eens hier, het is gratis).

Rechterlijke macht – Jargonauten: 3-0. En dat al vóór de rust. Volgende week de tweede helft…