The first case was settled for $2,000, and the second piece of litigation was disposed of out of court for $3,000, while the price of the amicable accord reached in the third suit was $5,000. Een mooi staaltje van zgn. elegant variation.
Elegant variation is weer een van die taalsprookjes waar we het hier eerder over hebben gehad : een nepregel die zegt dat je moet voorkomen dat je binnen één zin hetzelfde
woord twee maal gebruikt en dat je daar dan maar liever een synoniem voor moet
gebruiken: case-piece of litigation-suit en dus ook: settled-disposed of out of court-reached an accord. Met name krantenartikelen lijden aan die elegant variation (de werkkamer van de minister-president, het torentje van Rutte, Den Haag, enz.) en wordt daarom vaak als Journalese aangeduid. Maar in het Legalese komt het ook erg vaak voor.
Elegant variation is een afleiding, een afleiding van wát u zegt naar hoé u het zegt. Een lezer van een juridisch document (en vergeet niet dat de meeste lezers zo’n document moéten lezen, en niet dat ze het wíllen lezen…) zal zich afvragen wat, in het voorbeeld
hierboven, het verschil is tussen een case, een piece of litigation, en een suit Sterker nog, voorál lezers van juridische documenten nemen aan dat andere woorden ook een andere betekenis hebben. Zelf zien wij vaak dat de woorden must en have to in dezelfde alinea voorkomen. Lezers denken dat dit dan een andere juridische betekenis heeft. Verwarring. Probeer dit dus zo veel mogelijk te vermijden!
Elegant variation brengt ons wél op een interessant intercultureel probleempje; de eerste die de term elegant variation gebruikte was de Engelse lexicograaf/taalkundige Henry
Watson Fowler, vooral bekend van zijn A Dictionary of Modern English Usage, een stijlgids uit 1926 die de Engelsen nog steeds op grote waarde schatte en zijn, minder woordenboekachtige, The King’s English uit 1906. In hoofdstuk 3 van dat laatste boek (hier voor de liefhebbers online te lezen) maakt hij korte metten met de, in zijn ogen vooral Franse, gewoonte zo veel mogelijk synoniemen, metaforen en omschrijvingen te gebruiken om maar niet hetzelfde woord in één zin te gebruiken. Met de grootst mogelijke Britse ironie omschrijft hij deze ‘verderfelijke gewoonte’ als Elegant Variation. (NB. in Fowlers tijd had het woord elegant veel meer een negatieve connotatie dan nu, iets van “verwijfde
oververfijning”. In zijn Oxford Dictionary of American Usage and Style uit 2000 herdoopt Bryan Garner deze term dan ook zonder enig scrupules in: inelegant variation).
Elegant variation is inderdaad een typisch ‘Franse gewoonte’, zo is door Clyde Thogmartin van de Universiteit van Iowa onomstotelijk vastgesteld. Franse schrijvers (of in ieder geval: de Franse pers), zo stelt Thogmartin vast, laten zich juist voorstaan op het gebruik van
synoniemen, metaforen en omschrijvingen. Fransen zien het als teken eruditie en belezenheid. Enigszins cryptisch wordt het Frans (dan wel: de Franse pers) dan wel, want het vereist van lezers wel erg veel voorkennis van Franse toestanden (vgl. een woord als ‘torentjesoverleg’ dat voor een niet-Nederlander ook lastig te begrijpen moet zijn). Hoe dan dit Frans in het Engels te vertalen, is een heet hangijzer. Als je het “direct” vertaalt naar het
Engels, zal je van elegant variation worden beschuldigd; en als je dat niet doet, zal je de oorspronkelijke, Franse, schrijver tegen je in het harnas jagen.
Wanneer je, als niet-Brit, Engels gebruikt als communicatiemiddel, zal je nationale/
culturele identiteit altijd op de een of andere manier door je Engels heen schijnen. Dit geldt voor Fransen, voor Nederlanders, maar ook voor Amerikanen, Australiërs en anderen die Engels wél als moedertaal hebben. Dit mag op het eerste gezicht duiden op wat
onschuldige verschilletjes in ‘stijl’ of ‘toon’, maar het kan ook verder gaan. Twee weken geleden hadden we het hier over Engelse woord hereby (hier nog eens te lezen). In zijn (hier gratis te downloaden) online Contract Drafting Manual legt Willem Wiggers van
WeAgree nog eens uit dat hereby in verschillende Europese landen een verschillende
juridische betekenis kan hebben. Diepe zucht…
Om dan maar met Henry Watson Fowler te eindigen: Display of superior knowledge is as great a vulgarity as display of superior wealth—greater indeed, inasmuch as knowledge should tend more definitely than wealth towards discretion and good manners.