Een groot deel van juristenwerk bestaat uit adviseren, aanbevelen en suggereren. De meesten zullen best wel weten al hun adviezen, aanbevelingen en suggesties van een juiste juridische achtergrond te voorzien, maar als je het eenmaal op papier moet krijgen, wordt het lastiger. Lastiger, omdat je je dan af moet vragen welke toon je aanslaat. Vriendelijk? Formeel? Dwingend?
En als je dat dan ook nog eens in een andere taal (zeg even: Engels) moet doen, loop je
(extra) kans om rare grammaticale fouten te maken. Maar nog veel belangrijker bij het geven van adviezen, aanbevelingen en suggesties in een andere taal is dat je een groot risico loopt te verdwalen in een intercultureel labyrint; een groot risico dat je iets schrijft wat je misschien eigenlijk helemaal niet bedoelt.
Over de grammaticale ins en out, die af en toe verrassend afwijken van het Nederlands, hebben we hier al eens geschreven. Hoe afwijken? Lees hier. Maar regels en grammatica zijn te leren en toe te passen. Veel lastiger is het om “de juiste toon” te treffen…
Neem nu bijvoorbeeld het (hulp)werkwoord: should. De meeste Nederlanders vertalen dit met een tamelijk dwingend “zou moeten”, maar in de oren van de meeste Engelstaligen is dit veel neutraler dan de meeste non-native speakers denken. Een goed voorbeeld hiervan is Artikel 4.4. uit het klimaatakkoord van Parijs (2015). In de door regeringsleiders goed te keuren tekst van het akkoord stond in de één na laatste versie: Developed country Parties shall continue taking the lead by undertaking economy-wide absolute emission reduction targets. Developing country Parties should continue enhancing their mitigation efforts… (mijn benadrukking). Na protesten van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, werd het afgedaan als een “typfout” en werd de eerste shall bliksemsnel
veranderd in een veel neutraler should. (Lees hier The Guardian over deze “typfout“).
We hebben hier al ettelijke keren (zoals hier en hier) gewaarschuwd voor het gebruik van shall (gebruik in plaats daarvan vooral in contracten en overeenkomsten: must als je een verplichting uit wil drukken), maar should, immers de voorwaardelijke wijs (conditional) van shall heeft die problemen veel minder. Should wordt gezien als een “morele”
aanwijzing ofwel: “should” means you don’t have to, “must” means you do.
De Nederlandse ‘vertaling’ van should (“zou moeten”) rust, denk ik, te veel op het “moeten”. En daarom wordt het vaak uitgelegd als een stevig advies, als een dwingende aanbeveling, als een min of meer verplichtende suggestie. Niet, dus.
Wat zou je dan kunnen gebruiken? In oplopende staat van omzichtigheid:
- Een voorlopig, voorzichtig of tentatief advies (etc.) kan je inleiden met: You might like to consider…, of ook met: We would advise/recommend/suggest….
- Een neutraal advies (etc.) kan je gewoon inleiden met: We advise/recommend/suggest…,of anders zoals boven gezegd: You should….
- En als je je ergens écht hard voor wil maken, kan je beginnen met: It is in your interest to…. dan wel: It is essential that… of: We strongly recommend that… of ook: It is of the utmost importance that…
Natuurlijk zijn er nog veel meer van dergelijke inleidingen en categorieën te verzinnen. Echter, welke variant je ook gebruikt, achter alle bewoordingen hangt een andere,
cultureel bepaalde, mate van ernst, noodzaak of formaliteit. En dat is een stuk moeilijker te “leren” dan de grammatica-regeltjes.