Monthly Archives: August 2020

Correctness (29)

“Jongeren” (wie dat dan ook mogen zijn) schijnen extra betekenis te geven aan de punt (het leesteken, dus) in appjes en SMS-berichten. Dat zou voor juristen (en we weten best wie dat zijn) bekend voor moeten komen. Nog maar zo’n 100 jaar geleden bestond er, in ieder geval in de Engelssprekende, juridische wereld een flinke aversie tegen het gebruik van punten, en eigenlijk ook alle andere leestekens.

Verschillende onderzoeken onder appjes uitwisselende doelgroepen geven aan dat de punt als overbodig wordt gezien in korte app-communicatie; een boodschap is immers
uitgewisseld, waarom zou je dan nog eens met een punt moeten eindigen? Als die punt dan tóch wordt neergezet, moet dat wel een speciale betekenis hebben. En dat is volgens “jongeren” de betekenis van boosheid.

Onderzoek aan de Binghamton University (resulterend in het artikel Texting insincerely: the role of the period in text messaging) toonde al in 2015 aan dat sms-berichten die met een punt eindigden, als minder oprecht werden beoordeeld dan sms-berichten die niet met een punt eindigden. Nog recenter onderzoek aan de Universiteit Leiden (Lauren Fonteyn)  en aan de Radboud Universiteit Nijmegen (Lieke Verheijen) naar WhatsApp-taal wijzen in precies dezelfde richting. Er bestaat een significant verschil tussen I’m here!
(enthousiasme), I’m here (een feit) en I’m here. Die laatste (mét een punt aan het eind) wordt geïnterpreteerd als “ik ben er, en nu zwaait er wat!”.

In de taalwetenschap heet dit fenomeen ‘exaptatie’. We spreken over exaptatie wanneer een talig kenmerk om een of andere reden overbodig wordt, en dan plots gebruikt gaat worden met een nieuwe functie. Een nieuwe functie waar het oorspronkelijk niet voor
bedoeld was.

En laat dit nou nét datgene zijn waar (Engelstalige) juristen tot zo’n honderd jaar geleden uitentreuren voor waarschuwden! De heersende opvatting in common law-rechtsgebieden was dat de betekenis van juridische documenten moet worden vastgesteld aan de hand van slechts de woorden van het document. Dienovereenkomstig werd bij het opstellen van juridische teksten weinig of geen interpunctie gebruikt.

Dat andere, in de Westerse wereld zo belangrijke Boek der Wetten, de Bijbel, het Woord van God, was immers oorspronkelijk in het Hebreeuws, een taal zonder klinkers én zonder
interpunctie. God heeft niks met punten en komma’s. Interpunctie kwam pas in opkomst toen er bijbels verschenen die in kerken moesten worden voorgelezen; interpunctie helpt de voorlezer namelijk enorm met het juiste ritme en beklemtoning van zinnen. De boekdrukkunst heeft er daarna voor gezorgd dat interpunctie niet meer was weg te denken uit het geschreven woord.

De Schotse rechtsgeleerde en parlementariër Lord Shaw suggereerde begin 20e eeuw dat interpunctie slechts een hulpmiddel was, en niet meer dan een hulpmiddel, om de
betekenis van een tekst te onthullen en dat buitensporige interpunctie om de betekenis over te brengen in strijd is met een goede prozastijl. Het Engelse woordenboek Fowler schrijft in dezelfde tijd dat, hoewel dubbelzinnigheden vermeden kunnen worden door
interpunctie, het gebruik van punten en komma’s meer een poging is om een foutieve zin te corrigeren, een slordige en ineffectieve manier om je de moeite van het herschrijven te besparen. De Amerikaanse Webster uit die tijd vermeldde onder punctuation een verschil tussen closed punctuation (overal allerlei leestekens) en open punctuation, ofwel: when points are omitted wherever possible without amiguity.

In het, nu uiterst vermakelijke,  artikel Punctuation in the Law in de American Bar Association Journal uit 1923 gaat de jurist Urban A. Lavery tekeer tegen interpunctie in
juridische stukken. Hij schrijft o.m.: In the first place is the use of interpunction essentially feminine. That is, instead of a rugged and bold reliance on words to convey meaning, which would be the masculine way of doing things, the habit has grown up of dressing up a
sentence with the lace and the ruffles of punctuation.

In de Anglo-Amerikaanse wetgeving werd tot laat in de 20e eeuw wetten aangenomen (to pass a law) nadat een beambte (een clerk) deze had voorgelezen in het parlement; en in voorlezen komt géén interpunctie voor en kon er daarom ook niet over eventuele komma’s en punten worden gesteggeld. Het Engelse parlement begon pas in 1881 (in de Conveyancing Act) het gebruik van punten in wetgeving toe te laten, 44 jaar later verscheen de eerste komma (in de Law of Property Act van 1925).

SMS-berichten en appjes hebben vaak veel meer overeenkomsten met het gesproken dan met het geschreven woord, zo zeggen boven aangehaalde onderzoekers. In die zin hebben juristen en jongeren meer met elkaar gemeen dan ze denken.

Punt uit. Full Stop (=Brits-Engels). Period (=Amerikaans-Engels).