Ik weet niet hoe het met u is, maar de laatste tijd zie ik regelmatig advertenties langskomen van Van Dale, die van de woordenboeken. “Ineens zie je in jouw tekst dat het woord ‘bezwaar’ te vaak voorkomt. Je hebt een synoniem nodig!”, bijvoorbeeld. Of ook: “Zit nooit meer om een woord verlegen en communiceer effectiever met gevarieerder taalgebruik! Dat is nu mogelijk, dankzij het Van Dale Synoniemen Online”. En dat is nu juist waar veel Legal Writing-experts voor waarschuwen: synoniemen en gevarieerd taalgebruik.

Dit fenomeen staat bekend als Elegant Variation: herhaling vermijden door de herhaalde woorden te vervangen door synoniemen te gebruiken. Over Elegant Variation hebben we hier al eens eerder over gehad; het werd voor het eerst zo beschreven door de Engelse schoolmeester/lexicograaf Henry Watson Fowler in het begin van de 20^e eeuw. Bryan A. Garner in Garner’s Modern American Usage stelt Inelegant Variation voor als een
geschiktere naam voor het fenomeen, en beweert dat Fowler, bij het bedenken van de term, elegant gebruikte in een toen geldende ongunstige betekenis van ‘overdreven’,
‘verwijfd’ of ‘pretentieus gestileerd’.

Hoe het ook zij, Elegant Variation dient liefst zo veel mogelijk vermeden te worden. Wayne Schiess hierover: In legal writing, precision and clarity matter, and since elegant variation can lead to imprecision and confusion, it is to be avoided. It makes readers stop to figure out what you’re referring to. En daar gaat het om: onnauwkeurigheid en verwarring.

Voorbeelden? Four of the defendant’s witnesses were women, while all of the plaintiff’s
witnesses were ladies. Betekent dit dat de vrouwelijke getuigen van de aanklager nettere dames zijn dan de vrouwelijke getuigen van de verdediger? Of wat als er in een document voortdurend sprake is van een landlord, om daarna plotseling lessor te gebruiken. Zijn dat nu wel of niet dezelfde personen?

U.S. airline traffic dropped 10.2 percent in February, with traffic on international routes
plummeting 26.8 percent. The pattern was repeated on the other side of the Atlantic, where British Airways watched its business drop 30 percent. Dropped en plummeting zijn prima: de ene (dropped) lijkt een stuk minder dramatisch dan de ander (plummeting), maar waarom daarna dan toch weer drop, terwijl dat nóg weer dramatischer is dan het eerdere
plummeting?

Of deze: Two servicewomen (…) were awarded $45,000 in compensation. Lesley Leale, a 37-year-old former sergeant, was awarded $27,000 in damages while Julie Lane, 27, won $18,000 in compensation.  Damages en compensation zijn hier waarschijnlijk bedoeld als synoniemen om de zin een beetje op te vrolijken. Alleen kan damages óók compensatie plus punitieve schadevergoeding betekenen… Want juist met zgn. juridisch vocabulaire moet je uitkijken. To rescind, to cancel, to repudiate, to dissolve  en to terminate
bijvoorbeeld, lijken allemaal synoniemen van “beëindigen”, maar hebben van elkaar
verschillende juridische achtergronden en betekenissen. In uw eigen taal bent u vast wel op de hoogte van de verschillende juridische lading van woorden, in een andere taal wordt dat al weer een stuk lastiger.

Dus om in je oren te knopen: Avoid Elegant Variation! Als Van Dale adverteert met “Communiceer effectiever met gevarieerder taalgebruik!”, zou ik daar nog even nadenken.

PS.
Natuurlijk kán elegant variation hier en daar een functie hebben. Maar dan vooral in
literaire teksten als romans e.d. Daar kan je het bijv. gebruiken om te laten zien dat de ene hoofdpersoon uit een andere sociale klasse komt dan de andere. Daarnaast vinden Fransen, en iets minder mate ook Duitsers, dat elegant variation (in hun eigen taal, dan) een vorm van na te streven eloquentie is. Maar dan nog… zou Shakespeare hebben
bedacht dat To be or not to exist eigenlijk beter was geweest? Probeer er in informatieve teksten, zoals juridische teksten, zo ver mogelijk vandaan te blijven.

Opsommingen leiden vaak tot rechtszaken. En al helemaal in Britse en Amerikaanse zaken. Dat is ook niet zo moeilijk gezien de Letter van de Wet (contract etc.) in een common law-systeem een stuk belangrijker is dan de Geest van de Wet (contract etc.) in een civil law-systeem, zoals we al zo vaak hebben gezien in deze blog (zoals bijv. hier).

Dat uitgangspunt, overigens, is ook de reden dat contracten onder een common law-jurisdictie vaak een stuk langer zijn dan contracten onder civil law-jurisdictie. Alles,
letterlijk (en zelden zal het woord “letterlijk” beter zijn gebruikt) álles moet in een contract worden opgenomen: de Parole Evidence Rule (lees hier meer over).

Opsommingen op zich leveren niet veel problemen op, het zijn meer de komma’s ín zo’n opsomming die zand in de juridische motor strooien.  Neem de zinnen: This team has a seven-foot center, a huge power forward, and two large guards, who do spectacular dunks en This team has a seven-foot center, a huge power forward, and two large guards who do spectacular dunks (zonder komma dus tussen guards en who) die als voorbeeld worden
gebruikt in één van die zaken (nl. Am. Int’l Grp., Inc. v. Bank of Am. Corp., 712 F.3d 775, 782 (2d Cir. 2013)).

In het eerste geval (met komma) zijn er vier spelers die spectaculaire dunks kunnen maken, in het tweede geval (zonder komma) maar twee.  En precies zo’n komma was belangrijk in deze zaak.

Dit staat bekend als The Doctrine of the Last Antecedent en er zijn werkelijk
honderden rechtszaken (soms tot aan het Amerikaanse Supreme Court) over gevoerd. Dwz. áls je een komma gebruikt in een opsomming, verwijst de laatste bepaling (…who do spectacular dunks in het voorbeeld) naar alle antecedenten, en als je geen komma gebruikt naar het laatste antecedent (…two large guards in het voorbeeld).

Nu bestaat iets dergelijks natuurlijk ook in het Nederlands: “De scholieren(,) die hun huiswerk niet deden, kregen straf”. Staat er een komma na scholieren, dan drukt de zin uit dat alle scholieren hun huiswerk niet deden en daarom straf kregen. Staat er geen komma na scholieren, dan drukt de zin uit dat sommige scholieren (maar niet alle) hun huiswerk niet gedaan hebben en dat alleen deze scholieren straf kregen. Oftewel het verschil tussen “uitbreidende” en “beperkende” bijzinnen. Een uitbreidende bijzin voegt extra, vaak weglaatbare informatie toe. Een beperkende bijzin is nooit weglaatbaar en specificeert (‘beperkt’) de betekenis van het antecedent. Maar dan hebben we het over bijzinnen, en niet over opsommingen.

Op de een of andere manier is de uitbreidende/beperkende functie van de komma in het Legal English ook van toepassing geraakt in opsommingen. Dit is voor een groot deel te danken (of, afhankelijk van je positie hierin: te wijten) aan opperrechter Antonin Scalia and Bryan A. Garner met hun fascinerende boek Reading Law, the Interpretation of Legal Texts uit 2012  (hier in z’n geheel te downloaden)  waar zij een aantal zgn. canons formuleren. Eén van die canons is Canon 23: Punctuation: Punctuation is a permissible indicator of meaning waarin zij stellen dat: A pronoun, relative pronoun, or demonstrative adjective
generally refers to the nearest reasonable antecedent.

Het Canadese bedrijf RogersCommunications Inc. ging ooit met Aliant Inc. in zee. In het contract stond: The agreement shall continue in force for a period of five years from the date it is made, and thereafter for successive five-year terms, unless and until terminated by one year’s prior notice in writing by either party. Tijdens een rechtszaak jaren later voerde Rogers aan dat deze prijs minstens de eerste vijf jaar standhield, maar Aliant voerde aan dat de ontbindingsclausule van het contract op elk moment kon worden ingeroepen.

 Als de tweede komma niet was verschenen, zou het bijwoordelijke unless-zinnetje alleen de bepaling over de opeenvolgende termijnen van vijf jaar wijzigen. Maar mét de komma wordt de zin “…and thereafter for successive five-year terms” het antecedent waar unless-zinnetje op terugslaat.

0-1 voor Aliant. Maar dit was in Canada, een tweetalig land; de Franstalige versie van het contract was een stuk minder lastig te interpreteren, resulterend in een 2-1 voor RogersCommunications.

Komma’s om (bij)zinnen beperkend of uitbreidend te maken is misschien nog tot daaraan toe. Diezelfde beperkende of uitbreidende functie van de komma in opsommingen, echter, gaat veel mensen veel te ver. Dat contradicts other linguistic principles; it contradicts the
historical use of the comma; and it has created as much confusion and disagreement as the ambiguous modifier its drafter set out to clarify schrijven onder meer Terri LeClercq (in The Doctrine of the Last Antecedent: The Mystifying Morass of Ambiguous Modifiers) en Joseph Kimble . Hun voornaamste bezwaar: het lost niets op en het is tegen de normale, gangbare grammaticale Engelse regels. En op die manier krijgt Legal English, waar al zo veel
woorden een andere betekenis hebben dan in het normale, gangbare Engels ook nog zijn eigen grammaticale regels…

Om een lang verhaal kort te maken: bijzinnen (en met The Doctrine of the Last Antecedent in het achterhoofd dus ook: opsommingen) mét komma: het slaat op alle antecedenten. Zónder komma en het slaat op het laatste antecedent.

Ten slotte…: niemand houdt je tegen om een lijstje met bullet points te gebruiken in een opsomming. Ee stuk overzichtelijker, makkelijker te lezen en geen advocaat van de
tegenpartij die daar juridische vraagtekens bij zet.

Afgelopen week was het dan zo ver: het Verenigd Koninkrijk uit de EU. De strijdbijl tussen de zgn. Brexiteers en de zgn. Remainers kan worden begraven. Die begrafenis
resulteerde echter in weer een nieuwe oorlog: die tussen voor- en tegenstanders van de zgn. Oxford comma. Hoe mooi zijn dus de ontwikkelingen van de laatste paar dagen? Oxford comma meets Brexit!

Wat wil het geval? Om Brexit te vieren (of in ieder geval: stil te staan bij deze monumentale gebeurtenis) sloeg de Royal Mint een nieuwe 50-pence herdenkingsmunt. Op die munt staat de slogan “Peace, prosperity and friendship with all nations”. Dit naar analogie van Thomas Jefferson’s eerste inaugurele rede als president van de VS in 1801, toen hij de
essentiële principes van zijn regering uiteenzette – inclusief (en let op het kommagebruik achter commerce): “peace, commerce, and honest friendship with all nations, entangling
alliances with none”.

Onmiddellijk slingerde de Britse (fantasy)schrijver Philip Pullman zijn Twitter-account aan: “The ‘Brexit’ 50p coin is missing an Oxford comma, and should be boycotted by all literate people”. De editor van de Times Literary Supplement, Stig Abell, volgde met: “while it is not perhaps the only objection to the Brexit-celebrating coin, the lack of a comma after
‘prosperity’ is killing me”. Lord Adonis, een Labour-opperhoofd, tweette: “I am never using or accepting this coin”. Alistair Campbell oud-spindokter van Tony Blair beef niet achter en verklaarde dat hij winkels zou vragen naar alternatieven voor de munt als hij er in de toekomst een krijgt. Kranten as The Daily Mail  en The Daily Express namen hun stand-punten in (met veel meer lezersreacties dan gebruikelijk…), hoogleraren als David Crystal moesten in tv-shows voor de zoveelste keer weer eens komen uitleggen wat zo’n Oxford comma ook al weer was, enz. enz. enz.

Dat hebben wij op deze plaats ook al eens gedaan (lees hier), maar kort door de bocht
gebruik je een Oxford comma in een opsomming van meer dan twee dingen en zorgt die voor in- (of in het 50 pence-geval:) exclusiviteit. In Peace, prosperity and friendship with all nations zoals op de nieuwe munt, wens je peace en prosperity voor jezelf en friendship with all nations met anderen.

“Big deal, allemaal”, zult u zeggen, maar er zijn juridische gevallen waar juist het ontbreken of het verschijnen van die Oxord comma, tientallen miljoenen euro’s hebben gekost (lees hier). Tot 1960 waren er Britse rechters die over een wetsartikel meenden that it is very doubtful that whether punctuation can be used at all in finding the meaning of a section. (Commissioners of Inland Revenue v Hinchy). Een échte omslag in het juridische denken over interpunctie kwam echter pas in 1981 toen opperrecher Lord Lowry in Hanlon v The Law Society de uitspraak deed: To ignore punctuation disregards the reality that literate people, such as parliamentary draftsmen, do punctuate what they write.

Al met al is het dus niet zo heel erg gek dat een heel land in rep en roer is over een komma. Gelukkig zijn er ook nog Britten zoals de schrijver Joel Golby die in The Guardian van afgelopen dinsdag  verzuchtte: ...grey week in January where we’re all waiting for an
endless payday and getting furiously mad about a 50p. It is simply stunning that any country ever respected us.

Golby schrijft “respected”, maar dat zou u, wat mij betreft, ook kunnen vervangen door
“understood”. Want het blijft een raadsel dat over het algemeen juist de Remainers
wanhopig aan de Oxford comma blijven vasthouden en de Brexiteers het maar allemaal onzin vinden … Ach, arm Engeland.

Het blijft de Engelstalige juridische goegemeente bezighouden: wat moeten we in
hemelsnaam aan met het woordje shall in contracten en algemene voorwaarden? En
omdat dit een voortdurende discussie in advocatenland is, hier de laatste stand van zaken.

Het grote probleem is dat shall voor veel uitleg vatbaar is. Kort samengevat namelijk:
1) Has a duty to, 2) Should, 3) May, 4) Will en 5) Is entitled to… (lees meer in een eerdere blog). Het resultaat zou zijn dat hier talloze rechtszaken over zouden worden gevoerd en dat sommige landen als Australië en Hong Kong het woord al in de ban hebben gedaan. Ook de Europese Unie neigt daarna. Ook Plain English-voorstanders schrijven: ‘shall’ is
attended with so many problems that the need for banishment is beyond argument (Peter Butt in Modern Legal Drafting), of Bryan Garner: My own practice is to delete shall in all legal instruments and to replace it with a clearer word more characteristic of American English.

Het probleem nu is dat diezelfde Plain English-voorstanders met oplossingen komen die het probleem alleen maar verleggen. Butt zegt: vervangen door: must. Garner zegt: (meestal) vervangen door will. Kenneth Adams, de schrijver A Manuel of Style for Contract Drafting, komt met een elegante oplossing. Shall bestaat, als woord én als begrip, beschouw het als een juridische Term of Art en limiteer de betekenis ervan in juridische
teksten tot: een verplichting voor het onderwerp van de zin.

Waarom is dit een elegante oplossing? Ten eerste wordt shall in normaal, alledaags Engels nauwelijks meer gebruikt. Alleen nog in versteende uitdrukkingen als: We shall overcome, of in (over)beleefde vragen in de eerste persoon als: Shall we dance? Ten tweede, als we must (Butt) of will (Garner) gaan gebruiken ipv. shall, overladen we die woorden weer met een extra betekenis. Must bijv. wordt ook gebruikt bij voorwaarden (conditions), zoals in: To exercise the option, X must timely submit the option notice. Will wordt ook gebruikt om een toekomende tijd uit te drukken: This agreement will terminate when the market price falls below 10.

Adams heeft een systeem opgebouwd van verschillende categories of contract language, waar iedere categorie (de taal van obligation, van discretion, van prohibition etc. lees hier meer) bepaalde (hulp)werkwoorden krijgt toebedeeld. Daarbij tekent hij aan dat shall natuurlijk in de categorie obligation valt, maar alleen als het betekent: has a duty to. Het ezelsbruggetje “kan-je–shall–vervangen-door-has a duty to” voorkomt bovendien ingewikkelde (en dus ook rijp-voor-rechtszaken) passieve constructies als: the Deposit shall promptly be paid by….

Adams schrijft ook: My recommendation is limited to business contracts. For example, I wouldn’t use shall in consumer documents. Grappig is dan wel weer dat shall in bijv. Engelstalige Algemene Voorwaarden zó vaak wordt gebruikt dat het bijna lijkt alsof die zónder dat woord geen enkele juridische waarde meer hebben.

Vergelijk eens de Nederlandse Algemene Voorwaarden  van Landall Greenparks met de Engelse Terms and Conditions. In de Engelse versie komt shall maar liefst 48 keer voor. Soms geheel willekeurig; onder 1.1. staat: These General Terms and Conditions apply to all offers, (…), terwijl 1.3 rept over: These General Terms and Conditions shall apply regardless (…). De Nederlandse versie rept 10 keer over “moet” en 8 x over “dient”. Niet één enkele keer in deze tekst komt een Nederlands “moet”of “dient” overeen met een Engels shall. Als de Engelse tekst het over “moeten/dienen” heeft, dan wordt er must, are to, should of are required gebruikt.

Leuke oefening voor deze week: ga naar de Engelse Terms and Conditions en vervang iedere shall in deze tekst met een ander woord, of laat het gewoon weg. En als je het niet zeker weet: kijk of je het kan vervangen door has a duty to. Alleen als dát kan, laat je het staan.

Juridisch onderlegde tegenstanders van Klare Taal/Plain English etc. denken vaak een
troefkaart in handen te hebben. Juridische teksten (vonnissen, wetsteksten, contracten enz.) zou het schorten aan nauwkeurigheid en ‘juridische precisie’ als ze “te eenvoudig” zijn geschreven.

Zo meent ook de Rotterdamse strafadvocaat Inez Weski. Zij vindt een initiatief van Rotterdamse rechters om hun beslissingen beter toegankelijk maken voor slachtoffers,
verdachten, advocaten, media en de samenleving in zijn geheel, weliswaar een ‘nobel streven’, maar waarschuwt tegelijkertijd ook voor ‘het binnensluipen van simplisme’ in de vonnissen-nieuwe-stijl. (Lees hier in het Advocatenblad).

Maar al die juridische precisie en nauwkeurigheid hebben ook zo hun nadeel. In de Canadese zaak uit 1985 Klingspon v. Ramsay, 65 B.C.L.R. 132 (S.C.) bijvoorbeeld daagde een vrouw haar advocaat (sollicitor) voor de rechter wegens een slecht investeringsadvies. Ze stelde dat zij geen advies had gekregen behalve met betrekking tot de good standing van het bedrijf. De advocaat bedoelde te zeggen dat het bedrijf geregistreerd stond bij de Registrar of Companies, de Canadese KvK. Zijn cliënte was in de veronderstelling dat good standing een positieve beoordeling van de financiële status van het bedrijf was. De rechtbank veroordeelde de advocaat tot het betalen van 25% van haar verliezen. The phrase “have not offered me any advice other than as to the good standing of the company” …would, of course, be most unlikely to convey to a lay person the meaning which would be understood by a lawyer”, liet de rechtbank weten.

Kortom, een typische (en dure!) overtreding van Schrijfregel Numero Uno: Weet Voor Wie U Schrijft. Want niet alleen good standing heeft in het legal English een totaal andere
betekenis dan in het general English. Wat dacht u bijvoorbeeld van agency, consideration,
privilege, brief, dismissal, docket, principal en issue? Of van de werkwoorden: to discharge, to construct, to furnish, to find, to file, to consummate en to serve? Allemaal woorden waarmee u op moet passen als u deze in een juridisch document gebruikt. Een Engelstalige juridische leek kan er een heel andere betekenis aan hechten dan uw Engelstalige collega-advocaat. Mocht u willen weten welke betekenis, laat mij dat dan even weten via p.peek@branch-out.eu en ik mail u een betekenislijstje.

Overigens gaat het bij het Rotterdamse initiatief om heel wat meer dan alleen maar
woorden. In een filmpje dat hier te downloaden is, leggen de rechters Jacco Janssen en Mirjam Riemens uit dat het gaat om een ander format waarin de uitspraak is gegoten. Het vonnis wordt voorafgegaan door een zgn. leeswijzer en wordt voortgezet met een
illustratie en heeft een duidelijke hoofdstukkenverdeling. (Lees de vernieuwde vorm hier).

Eigenlijk precies wat in de meeste onderzoeken naar lezersbegrip telkens weer naar voren komt; een duidelijke opbouw en structuur, kortere zinnen en alinea’s en een betere
indeling van de tekst (hoofdstukjes en titels!) maken teksten stukken begrijpelijker. “Moeilijke woorden” (wat zijn dat eigenlijk?) worden een stuk minder moeilijk als je uit de context op kan maken wat die betekenen. Vooruitgang dus!

Ten slotte, afgezien van haar ‘simplisme’-opmerking is het verheugend dat speciaal Inez Weski een lans(je) breekt voor Klare Taal; iets meer dan een jaar geleden kreeg ze van de Rechtbank Amsterdam nog een tik op de vingers voor haar warrige verweer (hierover hier nog eens te lezen). Nóg meer vooruitgang. Het wordt vast een goed jaar…

De HMS Endeavour, zo heette het schip waarop kapitein Cook op z’n eerste reis Australië “ontdekte”. Misschien het best te vertalen met “inspanning”, “poging” of ”moeite”. Ik moet daar altijd aan denken als ik weer eens het woord endeavours lees in een Engelstalig
contract waar partijen beloven een beetje hun best te doen om het een en ander na te leven. Bijv. als in:  X and Y will co-operate together and use their best endeavours to promote Y’s... etc.

Maar endeavours is tegelijkertijd ook één van de zgn. most-litigated words in de Anglo-Amerikaanse rechtspraak; volgens een internetzoekopdracht door Butt and Castle in
Modern Legal Drafting namelijk 2.335 zaken in de UK, 1.358 in Australië, 435 in Canada en 52 in de Verenigde Staten. Die 52 hebben te maken met de spelling: de VS spellen het namelijk zonder de –u-: endeavors. Maar vooral omdat het Amerikaanse equivalent
eigenlijk: efforts is.

De Britse en de Amerikaanse meningen over dat equivalente lopen overigens uiteen: het Britse Clifford Chance schrijft bijv. Also, please note that the majority of English case law looks at the interpretation of phrases using “endeavours” rather than “efforts”. Consequently, for greater certainty of interpretation of such terms, it is better to frame obligations under English law as requiring the use of ‘endeavours’ rather than ‘efforts’.

De belangrijkste reden echter dat het woord endeavours/efforts zo’n heet hangijzer is geworden, is dat schrijvers van contracten de laatste jaren de gewoonte hebben
ontwikkeld om endeavours vooraf te laten gaan door één of meer normatieve bijvoeglijke naamwoorden als: reasonable endeavours, all reasonable endeavours, best endeavours, all best endeavours, bijv. Wat erger is: Britse rechters lijken daarin mee te gaan. Zo oordeelt Judge Julian Flaux (in  Rhodia International Holdings Ltd v Huntsman International LLC): As a matter of language and business common sense, untrammelled by authority, one would surely conclude that ‘best endeavours’ and ‘reasonable endeavours’ do not mean the same thing. En in UBH (Mechanical Services) Ltd v. Standard Life Assurance Co. T.L.R. oordeelde de rechtbank:  the phrase ‘all reasonable endeavours’ is a middle position somewhere
between the other two, implying something more than reasonable endeavours but less than best endeavours. Hetgeen het advocatenkantoor Slaughter and May aanzette tot het hier te lezen schrijven.

Ook aardig: in de Singaporese zaak KS Energy Services Ltd v BR Energy oordeelt het Hof: we do not find it useful to distinguish an ‘all reasonable endeavours’ obligation from a ‘best
endeavours’ obligation. Mooi zo, zou je denken, maar het Hof vervolgt echter met: we
accept that an ‘all reasonable endeavours’ obligation is ordinarily more onerous than a
‘reasonable endeavours’ obligation. Tsja…

Het vervelende aan een case law-systeem is natuurlijk dat dergelijke uitspraken de sluizen openzet naar meer literaire haarkloverij. Zo duikt in contracten al op: … to utilize its very best endeavours to advertise and promote the product (mijn onderstreping). Het wachten is nu nog maar op een Britse rechter die very best endeavours een plekje geeft op de steeds langer wordende “moeite-ranglijst”.

Om rechtzaken hierover zo veel  mogelijk te voorkomen, geeft Ken Adams in hoofdstuk 8 van zijn, hier al vaak aangehaalde, A Manual of Style for Contract Drafting het advies: use only: reasonable efforts! Dus: niet endeavours en geen normatieve woordjes. Meer
hierover kunt u lezen in zijn artikel in het tijdschrift Sollicitors Journal.

Ons advies: denk iedere keer dat u het woord endeavours wilt gebruiken, even aan kapitein Cook; daar is het ook niet goed mee afgelopen. Op z’n laatste reis kreeg hij namelijk een Hawaïaanse speer door z’n borst. Niet dat u dat lijfelijke risico ook loopt, maar een
juridisch speergevecht behoort tot de mogelijkheden.

Ambiguïteit, daar hadden we het vorige week over. Ambiguïteit maakt het mogelijk om aan een tekst uiteenlopende betekenissen toe te kennen. En, tenzij je als (bedrijfs)jurist graag dagenlang in rechtbanken zit, dient ambiguïteit in juridische teksten (wetten, contracten, testamenten etc.) zo veel mogelijk voorkomen te worden. Dit geldt in het Anglo-Amerikaanse (common law-)systeem misschien nog wel meer dan in het continentaal
Europese (civil law-)systeem. De zgn. “Letter van de Wet” (de overeenkomst, het contract etc.) is in het common law-systeem een stuk belangrijker dan de “Geest van de Wet” zoals in het civil law-systeem (lees ook bijv. hier)

Dat hardnekkig vasthouden aan die Letter vinden die Engelstaligen eigenlijk af en toe ook wel een beetje lastig. En daarom hebben ze besloten dat zelfs het woord “ambigu” ambigu is; in de Engelstalige rechtspraak bestaan er derhalve twee soorten ambiguity, te weten:
latent ambiguity en patent ambiguity.

Latent ambiguity is de onduidelijkheid in een contract die kan ontstaan doordat een woord meerdere betekenissen kan hebben, of als er ergens (onbedoeld) een foutje gemaakt is. Rechters, die normaalgesproken in het Anglo-Amerikaanse systeem alleen de letterlijke woorden in een contract (mogen) volgen, kunnen in dergelijke gevallen externe
bewijsstukken toelaten (extrinsic evidence, lees hier meer over). Ook is het stempeltje
latent ambiguity handig als er typfoutjes staan in contracten, of als er bijv. to my cousin, John staat in testamenten, maar er zijn twee cousins die John heten. De context kan dan uitmaken wat de typefout is en welke cousin John de gelukkige is.

Veel vervelender, echter, is het verschijnsel patent ambiguity. Patent ambiguity kan een contract ongeldig maken, er kan geen extrinsic evidence worden toegelaten, dus een rechter kan alleen afgaan op de tekst zélf. Normaalgesproken oordeelt een (in ieder geval Anglo-Amerikaanse) rechter in het nadeel van degene die het contract heeft opgesteld. Patent ambiguity kan namelijk ook met (misschien ook wel enigszins kwade) opzet in een contract zijn verwerkt, of anders kan een contract zó ingewikkeld zijn geschreven dat de gedupeerde tegenpartij het niet begrepen kán hebben.

Opvallend genoeg gaan dergelijke rechtszaken vaak om (al dan niet vermeend) juridisch woordgebruik. Hereby, hereafter, herewith, herein bijvoorbeeld; ontelbare rechtszaken zijn er gevoerd over wáár dan wel precies bij, of wáár dan wel precies mee. Of over and/or, want wáár dan “en”? en waar dan “of”?  Of over aforesaid. Of over at anytime hertofore. De lijst met woorden die een contract, of welk juridisch stuk dan ook, patent ambiguous
kunnen maken, en dus rijp voor een rechtszaak, is eindeloos.

Veel taalkundigen menen dat taal, en daarmee wordt “natuurlijke” taal bedoeld, niet
anders kán zijn dan ambigu. Juristen zijn daarom niet te benijden. “Rechtstaal”, de taal zoals die wordt gebruikt als juridisch instrument valt vaak niet samen met de taal zoals die wordt gebruikt in het dagelijks leven. Veel begrippen hebben in het dagelijks
spraakgebruik geen strikt afgebakende betekenis. In het technisch-juridisch taalgebruik is dat echter soms noodzakelijk. De Zwitserse taalkundige Kurt Baldinger schreef: We should pity jurists, who, making use of ordinary language, have to draw precise borders. From the viewpoint of language theory, this is impossible: yet,(…) guilty-innocent depends on such a limiting of reality.

Terms of Art… een begrip in Legal English dat te pas, maar veel vaker te onpas wordt
gebruikt. Een Term of Art is een woord, een begrip of een zin met een specifieke betekenis binnen een beroepsgroep. Eerder behandelde (juridische) voorbeelden zijn said of
aforementioned en in Cohesion 3 hebben we al eens besproken hoe hiermee om te gaan.

Net zoals in andere beroepsgroepen heeft de Wereld van het Recht inderdaad een (gering) aantal technische woorden en begrippen die onafhankelijk van de context moeilijk, of soms zelfs onmogelijk met andere woorden uit zijn te drukken. Misschien zou je kunnen zeggen dat een Term of Art een poging is om woorden van hun natuurlijke ambiguïteit te beroven. Dat zou de (rechterlijke) gang van zaken wél zo veel makkelijker maken, nietwaar? De toekenning van het predicaat Term of Art kan echter groteske vormen aannemen.

In de Britse zaak Skerritts of Nottingham Ltd. v Secretary of State For Environment, Transport and Regions bijv.  ging het over de bouw van een grote feesttent (een marquee) op de
binnenplaats (de curtilage) van een hotel. Was hier wel of niet een bouwvergunning nodig? Nee, zei het bedrijf Skerritts of Nottingham; ja, zei het Ministerie. Niet onbelangrijk
misschien: de marquee was 40 x 17 meter groot en zou van februari tot oktober blijven staan.

Beide partijen maakten uitbundig gebruik van het begrip Term of Art. Om te beginnen bracht het Ministerie, bij monde van de bouwinspecteur, naar voren dat het woord
development een Term of Art was. Dit omdat development in de Town and Planning Country Act 1990 (sectie 55.1) omschreven wordt als: development means the carrying out of
building, engineering, mining or other operations in, on, over or under land or the making of any material change in the use of any buildings or other land.

Robert Walker, de advocaat van Skerritts, rook z’n kans. Hij moet gedacht hebben dat als de rechter dít toestond, hij ook wel een gooi zou kunnen doen naar een Term of Art. In zijn pleidooi omschreef hij eerst Term of Art als: an expresssion which is used by persons skilled in some particular profession, art or science, and which the practioners clearly understand even if the unitiated do not en pleitte dat dan ook het woord curtilage opgevat moest
worden als Term of Art. Met andere woorden, pure architectentaal voor een, voor de buitenwereld onzichtbaar, deel van het gebouw. Het was dus aan Skerritts ermee te doen wat ze wilde…

Met een Orwelliaans “alle-woorden-zijn-gelijk-maar-sommige-woorden-zijn-meer-gelijk-dan-andere” ging de rechter hier niet in mee. Dit laat direct het failliet zien van het fenomeen Term of Art. Tenminste… van juridische Terms of Art en aan de eventuele
gevolgen die daaraan verbonden worden. Het maakt namelijk niet uit of bouwkundige term als bijv. curtilage nu wel of niet een Term of Art is, maar het schijnt wél -juridisch- van belang te zijn dat development dat is; met andere woorden alle-Terms-of-Art-zijn-gelijk-maar-sommige-Terms-of-Art-zijn-meer-gelijk-dan-andere.

In The Diseases of Legislative Language schreef Legal Writing-goeroe Reed Dickerson:
Perhaps the most serious disease of language is ambiguity. (Wellicht in navolging van Alice in Wonderlands Lewis Caroll: ’When I use a word,’ Humpty Dumpty said, in a rather scornful tone, ‘it just means what I choose it to mean- neither more nor less.’ Het punt namelijk is dat bijna ieder woord ambigu is; pogingen om sommige woorden die ambiguïteit te ontnemen door ze tot een Term of Art te verheffen zullen op niets uitlopen.

Een advocaat vraagt aan een getuige: Is your appearance here this morning pursuant to a deposition notice which I sent to your attorney? De getuige antwoordt: No, this is how I dress when I go to work.

Zoals u waarschijnlijk weet, is op 1 januari 2019 de Netherlands Commercial Court (NCC) van start gegaan. De NCC behandelt zaken standaard in het Engels en doet in het Engels uitspraak. De mogelijkheid om bij de NCC in het Engels te procederen betekent dat
bewerkelijke vertalingen niet meer nodig zijn. Naast het kostenvoordeel leidt dit ook tot meer efficiëntie, duidelijkheid en transparantie. “Bij de NCC werken rechters, raadsheren en juridische medewerkers uit heel Nederland die specifieke deskundigheid en ervaring hebben en bovendien het Engels goed beheersen”, zo zegt de website van De Rechtspraak.

Dat hopen we dan maar. Het kán namelijk ook anders lopen, zoals een reeks rechtszaken in Georgië onlangs aantoonde. In april 2015 ontstond in de Georgische stad Batoemi een geschil tussen twee bedrijven over de volgende zin in een (voorlopig) contract: If within 30 (thirty) days since the beginning of […] negotiations the Purchaser and the Supplier have not managed to settle the dispute, either of the party is able to apply for the arbitration of law to the International Chamber of Commerce (ICC) to resolve the dispute. The arbitration will take place in Tbilisi, Georgia, the language will be English and will be subject to the ICC
regulations. Allemaal duidelijk volgens de regels van de ICC.

Geen probleem, zou je zeggen. Ware het niet dat de partijen er inderdaad niet uitkwamen en dat de plaatselijke rechtbank, de Batumi City Court, deze clausule uitlegde als slechts een referentie aan de ICC-arbitrageregels. De Batoemische rechtbank oordeelde dat dit
onvoldoende bewijs was van de wil van beide partijen en verklaarde het contract nietig.

De eiser was het hier niet mee eens, ging in beroep bij een hogere rechtbank in Koetaisi, de tweede stad van Georgië. De rechters daar waren iets beter op de hoogte van (met name) de betekenis van de woorden either of the party is able to en oordeelden in het voordeel van de eiser. Om diverse redenen (waaronder de vraag wie er op moest draaien voor de kosten) namen beide partijen het vervolgens naar de Georgische Hoge Raad.

Pas kort geleden kwamen de Georgische opperrechters dan toch eindelijk tot een
uitspraak: the agreement, pursuant to which either party is entitled to refer the dispute to
arbitration, means that the arbitration agreement grants a right to either party to commence arbitration; however, if such right is exercised by either one of the parties, then both parties are obliged to submit to arbitration […]. De Hoge Raad ging verder met: If the term of the contract gives more than one possibility of interpretation, it is generally reasonable to apply the interpretation which corresponds to the essence of the agreement; therefore, in the present case, the word ‘is able’ should be interpreted in such a way, that if such choice is
exercised, the parties are obliged to refer the dispute to arbitration under the Rules of
arbitration of the International Chamber of Commerce (ICC).

Zo zie je maar weer… je kan alles nog zo goed hebben geregeld (ICC-regels en alles), maar voor je het weet ben je vier jaar verder door een enigszins afwijkende interpretatie van to be able to. Ik zeg natuurlijk niet dat iets dergelijks ook bij de nieuwe Netherlands
Commercial Court in Amsterdam staat te gebeuren. Dat is zelfs behoorlijk onwaarschijnlijk, maar de kans op begripsverwarring is natuurlijk wel groter als je een andere taal toelaat. Vraag dat maar aan de Georgiërs…

Overigens schijnt het buitenspel zetten van ICC-regels speciaal in de Russische Federatie vaker voor te komen. Lees het artikel van Yadykin en Rubin van Freshfields Bruckhaus
Deringer, die hun artikel besluiten met: This requires very accurate drafting to avoid
creating arbitration clauses that might be deemed “pathological”. En zo is het maar net!

(Met dank aan Suzanne Landheer, Houthoff)

Met het korten der dagen, worden ook de zinnen korter… Héél vroeger werden advocaten per geschreven woord betaald. Het lijkt erop dat het Amerikaanse Supreme Court dat nog steeds denkt. Afgelopen jaar vaardigde dat Supreme Court in ieder geval nieuwe
richtlijnen uit voor wat betreft geschreven documenten die advocaten indienen bij het Supreme Court. Behalve de kleur van de kaftjes waarin deze documenten zouden moeten worden ingediend (afhankelijk van de categorie document van lichtblauw naar donkergroen…), stelde het Supreme Court ook voor om het aantal woorden drastisch in te korten. Opnieuw per categorie werd voorgesteld om het maximum aantal woorden terug te
brengen met tussen de 0 en 25%. Lees hier deze zgn. Proposed Revisions to Rules of the Supreme Court of the United States.

Een coalitie van 18 advocatenkantoren die zich specialiseren in Supreme Court zaken
stuurde onmiddellijk een soort brandbrief die erop neerkwam dat die beperking would be harmful to lawyers’ ability to thoroughly and thoughtfully brief issues that are critical to the court’s resolution of the cases before it.

Geen enkel ander onderwerp houdt de gemoederen zo vaak bezig als juist lengte. Of het nu gaat om de lengte van woorden, de lengte van zinnen, van alinea’s of van hele teksten,
altijd komt de een of andere vorm van lengte wel tevoorschijn in beschouwingen over (het verbeteren van) de begrijpelijkheid van teksten. We nemen aan dat het Supreme Court zijn nieuwe richtlijnen opstelde om tijd uit te sparen voor andere dingen, maar de coalitie stelt in zijn reactie dat brief writers would often have to sacrifice readability and clarity to meet the word limit.

Er zijn in de loop der jaren zijn de gekste formules bedacht om het opleidingsniveau van lezers te koppelen aan de lengte (en begrijpelijkheid) van zinnen. Zo deelt de, bij o.m de Amerikaans marine gebruikte Flesch–Kincaid Readability Test het aantal woorden van een tekst door het aantal zinnen en trekt die score af van het aantal lettergrepen gedeeld door het aantal woorden. Hoe lager de score, des te moeilijker is een tekst te lezen.

Hoewel legal language-goeroe Brian Garner aanbeveelt om zinnen niet langer dan 20-25 woorden te maken, wijst onderzoek (m.b.v. bijv. oogbewegingsonderzoek) steeds vaker uit dat de lengte van zinnen (mits enigszins binnen bepaalde perken…) niet overdreven veel bijdraagt aan de (on)begrijpelijkheid daarvan. (zie bijv. het proefschrift van Suzanne Kleijn  of de reactie van Esther de Boer,  kinderrechter Rechtbank Gelderland, op de uitspraken van D66-Kamerlid Groothuizen waar we det vorige keer over hadden).

Veel en veel belangrijker voor tekstbegrip echter zijn de volgende punten:

• Probeer zo vaak mogelijk “gebruikelijke” zinsconstructies aan te houden. In het
  Engels: SVOMPT (Subject-Verb-Object-Manner-Place-Time)
• Vermijd zgn. tangconstructies maar houd je aan SVOMPT
• Vermijd tot zelfstandig naamwoord “gepromoveerde” werkwoorden (nominalisaties) te herkennen aan woorden die eindigen op -(t)ion of -ment
• Blijf hetzelfde woord voor hetzelfde ding gebruiken, en geef geen synoniemen in dezelfde tekst (m.a.w. Avoid Elegant Variation)
• Deel uw tekst op in duidelijke alinea’s en aarzel niet koppen te geven aan die alinea’s
  Maak vaker gebruik van allerhande voegwoorden tussen zinsdelen. Of, nog beter:
  begin een zin gewoon met een voegwoord! Geen regel die u dat verbiedt…

En zo zijn er meer technieken om uw tekst beter leesbaar te maken. Het gaat lang niet alleen om het vaak geforceerd verkorten van zinnen.

Ironisch genoeg moet daarom worden geconstateerd dat een beperking van het aantal
woorden, zoals het Supreme Court voorstaat, hoogstwaarschijnlijk de zinnen alleen maar langer gaat maken. Ook zal de begrijpelijkheid van de teksten inderdaad aangetast
worden, zoals de coalitie van advocatenkantoren al stelt. Niet alleen verwachten de
advocaten juist méér werk omdat het Supreme Court veel bij “externe” partijen advies gaat vragen, ook voorziet men een explosie van ondoorzichtige acroniemen. SCOTUS is
immers maar één woord, Supreme Court of the Unites States al weer snel zes.