Vaak wordt gedacht dat (juridische) teksten makkelijker te begrijpen zijn als je nou maar eenvoudige, ook wel: “makkelijke”, woorden gebruikt. Enigszins smalend wordt dat dan als “Jip-en-Janneke-taal” afgedaan. We hebben hier in de rubriek “Plain English” al vaak gewezen op talloze andere manieren om teksten begrijpelijker te maken. En die
zogenaamde “andere” manieren blijken vaak een stuk effectiever te zijn dan het uitbannen van “moeilijke” woorden. Neem nu eens positief taalgebruik…

Taalpsychologie (ook: psycholinguïstiek) doet (o.m.) onderzoek naar hoe snel geschreven teksten worden begrepen. Het is geen kwestie van “stijl”, of een “glas-is-half-leeg/half-vol discussie”; onderzoeksliteratuur stelt duidelijk vast dat positieve zinnen gemakkelijker te begrijpen zijn dan negatieve. En, nog sterker: lezers vinder het gemakkelijker om
beslissingen te nemen die een beroep doen op positieve termen (more, bigger, greater, taller, heavier) dan beslissingen met negatieve termen (less, smaller, shorter, lighter). Zie Clark and Clark, 1977). Uit een ander experiment, uitgevoerd door Wright en Barnard  (1975), blijkt dat mensen sneller waren in het nemen van “meer dan” beslissingen dan ze waren bij het nemen van beslissingen waar gevraagd werd om “minder dan”. Just en Carpenter (1976) ontdekten dat positieve zinnen sneller en nauwkeuriger als waar of
onwaar konden worden beoordeeld dan negatieve zinnen. En ga zo nog maar even door.

Probeer daarom zo veel en zo vaak mogelijk het woord not te vermijden. I’m available from 17 August, dus, ipv. I can not be reached until 17 August, Niet: This court can not accept
majority jury verdicts of 10 or fewer jurors, maar: This court accepts verdicts of 11 or 12
jurors; niet: We do not accept payments in cash, maar We reject payments in cash; niet: Party A does not have… maar: Party A lacks…. . Not unless kan worden: only…if. Not until kan worden: when. Not many kan worden: few. Not often kan worden: rarely of sometimes. Not the same kan worden: different.

Dubbele ontkenningen maken het er allemaal niet makkelijker op. De afgelopen maanden hebben we in pre-course tasks van cursisten voorbeelden gezien als: The results did not
disqualify the claim…, of: In our view, person X’s claim should not be disallowed by the court… en: … it would yield a not insignificant impovement in…. Lastig, en met name voor niet-moedertaalsprekers, natuurlijk. En al helemaal als je de onderliggende ironische, of zelfs bijna-sarcastische ondertoon hier niet in kan zien. Maar ook hier kan je goed zónder het woordje not.

Op dezelfde manier wordt er vaak, en met name in Engelstalige contracten, geworsteld met het negatieve woord unless, en al helemaal als je dat combineert met een ontkenning in het eerste gedeelte van de zin. Neurolinguïstische experimenten (bijv. Wright en Hull, 1988) tonen aan dat zinnen met unless vaak veel langzamer worden begrepen dan als je unless vermijdt; unless wordt geïnterpreteerd als een negatieve actie met een positieve voorwaarde, terwijl zinnen zónder unless (maar met dezelfde boodschap) een positieve
actie met een negatieve voorwaarde krijgen.

De zin: No person may enter the licensed premises unless permitted by the Authority zou daarom veel beter, dwz, met een sneller begrip en veel minder verwarring, kunnen worden geschreven als: A person may enter the licensed premises only with the permission of the Authority. Of anders: An inspector may exercise his power, only when in possession of a
certificate of authority issued by the Director is veel sneller te begrijpen dan als er staat: An inspector must not exercise his power unless in possession of a certificate of authority issued by the Director. En, terug naar de taal van contracten: A person must do X if…. is een stuk beter te begrijpen en zal daarom veel minder aanleiding zijn tot juridische geschillen dan als er staat:  A person must not do X unless… Als je positief blijft (of kán blijven) en als je dus de negatieve woordjes not, unless, etc. weet te vermijden, zal de hele tekst een stuk
begrijpelijker worden. En daar is geen woord Jip-en-Janneke-taal bij.

Kleine voetnoot 1: de term Plain English krijgt in Engelstalige landen zo langzamerhand ook een bijna “Jip-en-Janneke-aura”. Daarom begin je in de plaats van Plain English steeds vaker MSE te zien: Modern Standard English.

Kleine voetnoot 2: Ik heb hierboven steeds Engelse voorbeelden gebruikt, deze blog heet immers niet voor niets Branch Out Legal English Blog. Maar dit geldt natuurlijk ook gewoon voor het Nederlands. Probeer de komende maand bijvoorbeeld eens alle “tenzij’s” uit uw teksten te bannen, en zie wat er gebeurt.