Omnia dicta fortiora si dicta Latina (ofwel: alles klinkt indrukwekkender in het Latijn… )

George Orwell waarschuwde ons al in Nineteen Eighty-Four: de toekomst van de Engelse taal heet Newspeak… “de enige taal ter wereld waarvan de woordenschat ieder jaar een stukje kleiner wordt”. Een van de hoofdpersonen in het boek is erg enthousiast over de steeds dunnere nieuwe oplages van het woordenboek: “It’s a beautiful thing, the destruction of words”.

Zo hebben lokale autoriteiten in Engeland weer eens een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan de eeuwige strijd tegen het gebruik van Latijnse woorden en zinnen in documenten waarin gecommuniceerd wordt met dat ongrijpbare monster dat “het Publiek” heet. Bournemouth Council (die de woorden Pulchritudo et Salubritas -“Schoonheid en Gezondheid”- in het gemeentewapen draagt, maar dit terzijde..) publiceerde een lijstje met maar liefst 19 termen die door gemeenteambtenaren voortaan niet meer gebruikt mogen worden. Op dit lijstje onder andere: bona fide, eg., prima facie, ad libitum, etc., i.e.,nota bene, per se, vice versa, ad hoc, status quo en alle overige usual suspects. Ook bijv. Salisbury Council en Fife Counsil hebben dergelijke lijstjes.

Heel onkarakteristiek minder  dwingend publiceerde de Legal Reform Committee van de Singapore Academy of Law onlangs een lijst “Plain English for Latin Expressions” met aanbevelingen voor vervanging van Latijnse zegswijzes door Engelstalige uitdrukkingen  (een, erg goede, PDF-file hier te lezen).  

En ook in Nederland laaien deze discussietjes af en toe op; afgelopen maand nog meldde het satirisch online nieuwsmagazine De Speld onder de titel  “Rechtspraak ex nunc ontdaan van juridisch jargon – Klassieke scholing niet langer conditio sine qua non” (hier te lezen) in een artikel geschreven met nog een stapeltje (voorspelbare) usual suspects dat het game over zou zijn  met het  gebruik van Latijnse woorden. En op 6 mei jl. (in het radioprogramma BNR – juridische zaken) bespraken Pablo van Klinken van Legal.nl en Emma de Boer van Certa Legal  (hier te beluisteren op 12.40 minuten) de voors en tegens van het gebruik van Latijn (en juridisch Nederlands). Overigens heeft Pablo van Klinken op zijn legal.nl site een dappere poging gedaan om een Nederlands – Engels – Latijn woordenlijst aan te leggen: klik hier.

De argumenten voor aan de ene kant handhaving van het gebruik van Latijn en aan de andere kant voor het onmiddellijk afschaffen van deze gewoonte lopen pijnlijk parallel aan de discussies over Plain English en Begrijpelijk Nederlands (of langs die van het al dan niet gebruiken van Engelse woorden in artikelen of reclame-uitingen…). De voorstanders zeggen dat Latijn belangrijk (of zelfs: noodzakelijk) is voor de juridische nuance, de compactheid, de precisie, de schoonheid en het (rechts)historische begrip. De tegenstanders reppen over overbodige dik-, duur- en interessantdoenerij, verwerpelijke elitaire neigingen, ouderwetse sjiekerigheid, enzovoorts (of: al naar gelang in welk kamp je je bevindt: etcetera).

Wij willen hier graag alleen maar zeggen dat er eigenlijk maar één ding belangrijk is, namelijk om voortdurend voor ogen te houden voor wie je schrijft. Ofwel (in dit geval en héél grof gezegd): voor juridisch onderlegden of voor niet-juridisch onderlegden. Maar zelfs dáár kan ‘m de schoen wringen: het ene Latijn is namelijk lang niet altijd het andere Latijn. We hebben het hier al eerder gezegd: door het naast elkaar bestaan van civil law en common law-systemen, zijn er legio (sic!) voorbeelden van Latijnse woorden en zegswijzen die uw Nederlandssprekende juridische collega vast wel begrijpt (of anders wel iets met een klok en een klepel…), maar die uw Engelstalige juridische collega als een soort Swahili overkomen. Vergelijk maar eens de lijst uit Singapore (zie boven) en de lijst van Legal.nl (idem). Wees dus extra voorzichtig met het gebruik van Latijn als u in het Engels schrijft…

Ten slotte denk ik verder niet we bang moeten zijn voor een Newspeak in Orwelliaanse zin… Het probleem is veeleer dat er juist steeds meer woorden en verschillende talen bijkomen (of dat oude talen maar niet willen verdwijnen…). Quod erat demonstrandum.