Plain English (7)

Plain English

We hebben al eerder geschreven over het gebruik van shall in juridisch Engels; in ABC-landen (Australië, Groot Brittannië en Canada) zijn al diverse alternatieven uitgedacht (lees hier). In de Verenigde Staten schrijft een voorman van de Plain English Movement (Bryan Garner, hoofdredacteur van het gezaghebbende Black’s Law Dictionary) dat shall alleen
gebruikt dient te worden in de betekenis van has a duty to; more broadly, is required to… (als in: The requester shall send notice), en dan alleen nog maar under strict standards of drafting lees hier). En in Hong Kong hebben ze besloten shall maar helemaal in de ban te doen (lees hier).

“Fijn, ze doen maar”, zult u misschien zeggen, “wat heb ik daar verder mee te maken?” Maar nu heeft ook de Europese Commissie haar vizier gericht op het in haar ogen ouderwetse en veel te multi-interpretabele shall. In de laatste editie van de English Style Guide van het Directoraat-Generaal van Vertalingen (april 2015) staat: 8.19 The use of verbs, in
particular the modal verb shall, in legislation often gives rise to problems , since such uses are rarely encountered in everyday speech. Consequently, writers may lack a feel for the right construction. The following section is intended to provide guidance… (en de rest valt hier te lezen op blz. 42).

Allemaal leuk en aardig en ongetwijfeld goed bedoeld, maar alle besluiten, richtlijnen en verordeningen betreffende het uitbannen van bepaalde woorden en/of gezegdes krijgen langzamerhand een 1984-tintje waar de overheid de gedachten van mensen in bepaalde banen probeert te brengen door het controleren van taal.

Daarnaast zal het uitbannen van bijv. shall alleen maar resulteren in nieuwe
“problematische” woorden zoals de onderzoeker Richard Foley in Going out in style? Shall in EU legal English terecht opmerkt. Foley zegt:
Obsolescent in the sense of obligation in general language, shall clearly signals to the reader that he or she is dealing with a distinctive genre. Replacing shall with must, would be a
problematic enterprise semantically. Even if the number of justifiable uses of a modal of
obligation were cut by half, the frequency of familiar must would rise to the point where the word would differ distinctively from that in the general language and, in this respect, risk
becoming a new shall.” (hier te lezen).

Een extra probleem met het uitbannen van bepaalde woorden (waaronder shall), is dat in Common law-landen (in deze samenhang ongelukkigerwijs nu juist vaak landen waar
Engels de voertaal is) jurisprudentie (ofwel: case law) een belangrijk onderdeel van de wetgeving is. Vroegere rechterlijke uitspraken (hoe vroeg dan ook…!) kunnen van cruciaal
belang zijn in een lopende zaak. Vandaar ook dat in Hollywood rechtbankenfilms arme advocaat-stagiaires altijd nachtenlang obscure uitspraken uit 1932 van de een of andere nog veel obscuurdere rechter in Mississippi aan het uitpluizen zijn. De kans is namelijk
aanwezig dat in die zaak het woord shall gebruikt of geïnterpreteerd is op een manier die die arme advocaat-stagiaires goed zou uitkomen.

Ten slotte zet dit de Britse weerzin tegen alles wat met Europa te maken heeft, in een wat ander daglicht; het is al erg genoeg dat “we” Celsius moesten maken van Fahrenheit, dat “we” van ounces en pounds afscheid moesten nemen en dat “we” binnenkort geen 600 Watt haarföhns meer mogen gebruiken (allemaal de schuld van “Europa”!), maar als “ze” nu ook nog eens gaan voorschrijven hoe “we” onze eigen taal moeten spreken? Dat gaat wel héél ver: Stop Messing Around With Our Language!

Courtesy (6)

Courtesy

Een korte blogpost deze keer. Net zo kort als de Engelse afkortingen die u gebruikt in de aanhef van uw brieven of e-mailcorrespondentie. Want hoe was het ook al weer?

Kort en goed gebruik je (op dit moment…!, zie onder) vier afkortingen, te weten:

  • Mr Jones voor mannen die Jones heten. Vergelijkbaar met het Nederlandse: De heer Jones
  • Mrs Williamson voor vrouwen die getrouwd zijn met meneer Williamson. Vergelijkbaar met het Nederlandse: Mevrouw Williamson
  • Ms Courtney [spreek uit: Muzz] voor vrouwen waarvan u weet dat Courtney de achternaam is, maar waarvan u NIET weet of ze nou wel of niet getrouwd is
  • Miss Smith voor vrouwen die niet getrouwd zijn. Vergelijkbaar met het Nederlandse: Juffrouw Smith.

In het Brits-Engels zijn de puntjes achter Mr/Mrs/Ms al lang afgeschaft. Als u of uw kantoor Brits-Engels als standaard gebruikt, raden wij u daarom aan om deze puntjes achterwege te laten. De Amerikanen daarentegen houden nog hardnekkig vast aan deze puntjes. Het ene is dus niet “beter” dan de andere, maar blijf consequent! Geen puntjes achter Mr/Mrs/Ms betekent dus óók colour, organise en surname en employment law in uw tekst. If you go British, go British all the way. Wél puntjes achter Mr./Mrs./Ms. betekent dus óók color, organize en last name en labor law in uw tekst. If you go American, go American all the way. Als uw kantoor géén richtlijnen hiervoor heeft, denk dan aan de nationaliteit van uw klanten.

De laatste jaren is het eigenlijk gebruikelijk om ALLEEN Mr en Ms te gebruiken. Het Miss en Mrs wordt (net zoals het Nederlandse ‘mejuffrouw’ en ‘juffrouw’) als enigszins ouderwets, oubollig of zelfs seksistisch gevonden. Gebruik ze dus liever niet…

Er is echter nog een derde aanhefsvorm die je de laatste tijd steeds vaker ziet: Mx [spreek uit: Mux]. Mx was oorspronkelijk een afkorting voor transgenders, maar wordt nu ook gebruikt door mensen die niet als man óf vrouw willen worden geadresseerd. Mx bestaat al sinds 1977 maar heeft een lange tijd ondergronds geleefd: men beschouwde het als afkor-
ting voor alleen maar transgenders. Officiële instanties als de Driver and Vehicle Licensing Agency (de Engelse RDW) en de National Health Service gaven mensen al jaren de moge-
lijkheid om die aanhef te gebruiken in officiële correspondentie, maar sinds grote commerciële bedrijven (zoals de Royal Bank of Scotland afgelopen maand, lees hier) hun klanten nu ook deze mogelijkheid bieden, gaat het snel. Zó snel zelfs dat Jonathan Dent, Assistant Editor van de OED (Oxford English Dictionary) verwacht dat Mx binnenkort ook ‘officieel’ in de OED wordt opgenomen (lees hier).

Al deze signalen wijzen erop dat de taboesluier die lag over Mx, langzaam maar zeker wordt opgelicht. Tot nu toe wordt alleen post verstuurd met de aanhef Dear Mx Jones als de bewuste persoon Jones heeft aangegeven zo geadresseerd te willen worden. Het is echter nog maar een kleine stap om standaard Dear Mx Jones-brieven en e-mail te
versturen als de afzender niet weet of Jones een vrouw of een man is (of een transgender, inderdaad).

Hoewel er regelmatig wordt nagedacht over sekseneutrale persoonlijke voornaamwoorden (bijv. door het Genootschap Onze Taal (‘vij’ voor ‘hij/zij’ of het Engelse (s)he, en dus ook het enigszins bespottelijke ‘zaar’ voor ‘hem/haar’ (lees hier) ben ik nog geen Nederlandse equivalenten van sekseneutrale aanhef of adressering tegengekomen. De Nationale Ombudsman doet af en toe pogingen en halfbakken aanbevelingen in die richting, maar tot nog toe zonder afdoende resultaat (zie bijv.  lees hier, blz. 134). In aanhef van brieven/e-mail zie ik overigens wel steeds vaker ‘Beste’ of ‘Geachte’ zonder verder mijn naam of meneer/mevrouw etc., maar daar kom je bij adressering niet veel verder mee… Suggesties zijn dus van harte welkom!

Titulatuur-aficionado’s hoeven zich overigens niet al te veel zorgen te maken. Titulatuur die verder gaat dan Mr/Mrs/Ms/Mx, blijft nog steeds bestaan. En hier zijn de Amerikanen serieuzer in dan de Engelsen. Kijk bijvoorbeeld hier maar eens en laat me weten of je hier nog etiquette-chocola van kan maken…

What’s in a language? (10)

What's in a language?

In een reactie op een eerder door Marja Slager geschreven blog over het juiste Engelse
woord voor het Nederlandse woord “curator”, schreef Antoon Huijgens: “Ownership is geen eigendom en negligence is niet gelijk aan wanprestatie. Engels is in wezen niet geschikt als taal om continentaal recht te beschrijven”. Dat is volkomen waar. Het gaat echter zelfs nog wel ietsje verder dan alleen maar ‘woorden’…

Recent onderzoek (Lancaster University) wijst uit dat de HÉLE taal die je gebruikt, de manier bepaalt waarop je gebeurtenissen ziet en interpreteert. Dus niet alleen woorden, maar ook (o.a.) grammatica bepaalt je wereldbeeld. In het bewuste onderzoek (een goede samenvatting is hier te lezen) kregen Duits- en Engelssprekenden (waarbij ‘Duits-
sprekenden’ tot op zekere hoogte vervangen zou kunnen worden door ‘Nederlands-
sprekenden’) video’s te zien met een beweging erin. Bijvoorbeeld een man die naar een winkel fietst. Duitssprekenden omschreven deze actie als: “Een man fietst naar de winkel”, terwijl Engelssprekenden significant vaker alleen de handeling beschreven: “Een man
fietst”, zonder het doel toe te voegen. Het gevolg van een handeling heeft voor Duitstaligen meer de aandacht, terwijl Engelstaligen meer nadruk leggen op de actie zélf.

In het Engels kan dat, alleen de handeling beschrijven, dankzij de, al vaker in deze blog beschreven, –ing vorm (a man is cycling/riding a bicycle). In het Duits bestaat die gramma-
ticale vorm niet waardoor de gebeurtenis als één geheel wordt omschreven: handeling én doel. Interessant was om te zien dat hoe beter de Engelstalige proefpersonen Duits spraken, hoe vaker zij de actie erbij vermeldden. Het zou overigens interessant zijn om dit onderzoek te herhalen met Nederlandssprekenden, en dan te zien hoe vaak de tussenvorm (“Een man is aan het fietsen”) tevoorschijn zou komen…

Je kan hier natuurlijk allerlei psychologische koude-grond-conclusies aan verbinden (“Duitsers zijn doelgericht, terwijl Engelsen actiegericht zijn”, of zo…), maar dat gaan we maar niet doen. Het feit blijft echter dat “taal” ons wereldbeeld bepaalt (dus niet alleen woorden, maar ook grammatica, zoals het boven aangehaalde onderzoek uitwijst, en daarnaast ook uitspraak, culturele annotaties, etc. etc.).

Heel strikt genomen is Engels, zoals Antoon Huijgens reageert, inderdaad niet geschikt als taal om continentaal recht te beschrijven”. Maar dan ben je wel héél erg strikt. Zo strikt zelfs, dat je ook kan zeggen dat bijv. Schots-Engels niet geschikt is om Brits-Engels recht te beschrijven en andersom. Wat voortdurend in de gaten gehouden moet worden, is de context waarin bepaalde begrippen gebruikt worden… In Engelstalige contracten onder
Nederlands recht staat er bijvoorbeeld veel dat van geen enkel belang of van een niet-bedoeld belang is voor de rechtsgeldigheid van deze contracten: wat te zeggen van bijv. het opnemen van een entire agreement clause in een Engelstalig contract onder Nederlands recht (meer hierover hier te lezen (met dank aan Dirkzwager).

Een vaak gebruikte oplossing voor dit probleem is om in Engelstalige (onder Nederlands recht ressorterende) juridische stukken, telkens als er een juridische slijpsteen opdoemt, de Nederlandse vertaling tussen haakjes erachter te plaatsen (…establishments that are regulated by the Activities Decree (Activiteitenbesluit) based on the Environmental Management Act (Wet Milieubeheer). Om misverstanden te voorkomen, kan het ook handig zijn om de Engelse tekst van het Nederlandse woord te voorzien voor het bedoelde juridisch concept onder Nederlands recht. Bijvoorbeeld: terminate (ontbinden) of terminate by giving notice (opzeggen). Een derde manier kan zijn om het woord/concept zo letterlijk mogelijk te vertalen: an imputable failure to meet one’s obligations voor: wanprestatie en a non-imputable failure to meet one’s obligations voor: overmacht. Dat is wel zo zuiver, mede omdat er in het Anglo-Amerikaanse recht geen verschil wordt gemaakt tussen toerekenbare en niet-toerekenbare tekortkomingen, een breach is daar gewoon een breach, of een partij daar nu wat aan kan doen of niet.

Dit zijn allemaal mogelijkheden om juridische haarkloverijtjes te voorkomen. Het onderzoek van Lancaster University toont echter óók aan dat interpretatie niet alleen in de
woorden zit, maar bijvoorbeeld ook in het gebruik van grammatica, of liever gezegd: de grammatica die je binnen één taal ter beschikking staat. En om al die verschillen nu ook weer eens tussen haakjes te gaan zetten…

Communicatie? Het blijft een hoop gedoe… (maar wij bij Branch Out helpen u daar graag mee!).

What’s in a language? (9)

What's in a language?

Valse Vrienden

Het was natuurlijk maar een kwestie van tijd voor Louis van Gaal in deze blog zou opduiken. Niet alleen is Louis een duivelskunstenaar op het veld, ook mag hij met enig recht een Moderne Meester van de Valse Vrienden worden genoemd.

Valse Vrienden, False Friends: woorden of zegswijzes die in twee talen hetzelfde lijken of klinken maar iets totaal anders betekenen. Mede aangezet door Maarten Rijkens met zijn vermakelijke (?) boekje I always get my sin zijn de meeste Nederlanders bekend met dit fenomeen.

Lachen, gieren, brullen. Vaak. En vooral omdat we allemaal denken dat wíj in ieder geval in NIET in dergelijke valkuilen stappen. En nee, hoogstwaarschijnlijk zeggen wij, geletterd en hoogopgeleid als we zijn, niet The points are inside of It’s a question of time als we willen zeggen dat de punten binnen zijn, of dat het een matter of time is. (Hoewel ik regelmatig geletterden en hoogopgeleiden question hoor zeggen als ze ‘kwestie’ bedoelen…, maar that’s another cook).

Er zijn eigenlijk twee soorten False Friends:

  1. woorden die op elkaar lijken maar iets anders betekenen (bijv. in het faillissementsrecht: Nl. curator en Eng. curator, (lees hier meer over) en
  2. woorden die een andere betekenis hebben dan je in eerste instantie denkt (bijv: het Eng. dissolve betekent dan wel ‘ontbinden’, maar alleen maar in de context van het ontbinden van vennootschappen en huwelijken, zie (lees hier meer over). En dan laten we maar even buiten beschouwing dat to decompose a contract op zijn minst onsmakelijk is.

De woorden uit de eerste categorie False Friends zijn eigenlijk het vervelendst omdat je het niet verwacht. En je verwacht die niet omdat je ze al jaren niet als zodanig hebt
onderkend. Hieronder een aantal Legal False Friends uit de eerste categorie:

  • Statuten zijn géén statutes, maar Articles of Association
  • Een statutair directeur is daarom ook geen statutory director maar een director under the Articles of Association. Als een statutair directeur zichzelf als statutory director betitelt, dan snapt zijn Amerikaanse collega echt niet waar hij het over heeft, omdat statutory in het Engels ‘wettelijk’ betekent.
  • Hoewel ‘overwegende dat…’ nog steeds considering that… betekent, zijn considerations geen ‘overwegingen’ maar duidt het woord op een juridisch concept dat bij ons met prestatie-tegenprestatie zou worden aangeduid.
  • Misrepresentation verwijst niet naar onbevoegde vertegenwoordiging maar is een mededeling die niet juist is, een beetje te vergelijken met onze ‘dwaling’ of zelfs (als het een fraudulent misrepresentation is) ‘bedrog’.

(Overigens wil ik hier graag opmerken dat woordenboeken als Van Dale of Google Translate e.d. uit onwetendheid of luiheid maar al te graag deze misverstanden in stand houden. Hoogstwaarschijnlijk tegelijk ook de reden van hun hardnekkige voortbestaan).

Legal False Friends uit de tweede categorie (bijv. verdict, receiver) hebben bijna altijd te maken met de verschillen tussen Civil Law en Common Law rechtssystemen. Overigens horen we vaak Nederlandse juristen zeggen dat zij gespecialiseerd zijn in Civil Law (waarbij ze dan burgerlijk recht of privaat recht bedoelen); gelijk dan maar een voorbeeld van een False Friend uit categorie 2: zeg liever dat je een specialisatie hebt in Private Law, daarmee voorkom je misverstanden!) Over deze Valse Vriendjes uit categorie 2 spreken we vaak in het “What’s in a Word”-gedeelte van deze blog.

Overigens blijven False Friends niet alleen voorbehouden aan twee verschillende talen. Binnen één taal treden ze ook op. Om even bij het Engels te blijven (bijv.Brits-Engels en Amerikaans-Engels): Tiger Woods baarde niet lang geleden nog opzien toen hij zichzelf als een spaz afficheerde; in Amerika een gangbare benaming voor “kluns”, in Engeland een tamelijk beledigend woord voor wat wij, politiek correct, een “geestelijk gehandicapte” noemen (vgl. het Nederlandse “spast”). Een advocate is in Engeland eigenlijk altijd een ‘aanhanger’ (van een bepaalde zienswijze) terwijl een Amerikaanse advocate (‘pleiter’) vooral iemand is die wij in Nederland onder dezelfde naam ook kennen. Niet voor niets merkte George Bernard Shaw op dat “England and America are two countries separated by a common language“.

Om nog even op Louis terug te komen: ik heb het sterke vermoeden dat hij in de leer is geweest bij de absolute grootmeester op dit gebied: Rudy Kousbroek (R. Cowsbrook). Lees bijvoorbeeld het verhaal dat hij schreef voor H. Burnt Crustius. Het verhaal heet “There was once a poor woordchopper” en is gepubliceerd in De Logologische Ruimte (Meulenhoff, Amsterdam, 1984)  (maar is o.a. ook hier te lezen). Lees dat verhaal!!

(met dank aan Marja Slager)

 

What’s in word? (13)

What's in a word?

logoVorige week blogden we over het juiste Engelse woord voor een
Nederlandse ‘curator’ (hier nog eens te lezen). We sloten af met een meerkeuzevraag en kregen daar ongeveer 15 reacties op. De meeste mensen hadden het goed: liquidator

Misschien hadden die mensen de Europese insolventieverordening er even bij gepakt (Verordening (EG) nr. 1346/2000 van de Raad van 29 mei 2000 betreffende insolventieprocedures). De Engelse versie van de Europese verordening gebruikt namelijk ook liquidator waar in de Nederlandse versie ‘curator’ staat. Maar dit is niet de enige reden waarom ik
liquidator de beste vertaling vind. De woorden trustee en receiver, die je veel gebruikt ziet, scheppen te veel verwarring. Geen van beiden wordt door de rechter benoemd (of bijna nooit) en de Engelse receiver treedt bovendien alleen in specifieke gevallen op.

Alle Engelse termen nu op een rijtje. AE (Amerikaans Engels) staat bij juridische terminologie voor het recht van de Verenigde Staten. BE (Brits Engels) gebruik ik gemakshalve als aanduiding voor terminologie in het recht van Engeland en Wales. Schotland heeft zijn eigen faillissementsrecht en dat recht heeft vaak wéér andere terminologie.

Trustee en liquidator in een chapter 7 bankruptcy (AE)
De trustee is in de Verenigde Staten de door de U.S. Trustee (of in sommige gevallen door de rechter), dan wel door de schuldeisers benoemde persoon, die de boedel beheert. De U.S. Trustee is een ambtenaar van het ministerie van justitie die door de attorney general wordt benoemd om een failliete boedel te beheren en af te wikkelen. Let wel, deze ‘curator’ wordt dus NIÉT door de rechter benoemd en hoeft ook geen jurist te zijn. De trustee mag ook de bedrijfsactiviteiten voortzetten, maar heeft voor bepaalde activiteiten toestemming van de rechter nodig. Waar het gaat om de uiteindelijke vereffening, komt ook een liquidator in beeld, de persoon die speciaal wordt aangewezen om activa te verkopen (to wind up business affairs by selling the assets).

Trustee in bankruptcy (BE)
Trustee wordt in Engeland en Wales alléén gebruikt in de context van het faillissement van natuurlijke personen. In het Schotse recht wordt het woord in een ruimere context gebruikt, maar daar ga ik hier verder niet op in.

Receiver (AE)
In de Verenigde Staten is een receiver een onafhankelijke persoon die door de rechter, door een bedrijf of door een schuldeiser wordt benoemd om goederen waarop een vordering rust (bijvoorbeeld in faillissement of anderszins) veilig te stellen of te gelde te maken. Een receiver kan dus ook buiten een faillissement optreden.

Administrator, receiver en liquidator: Insolvency Practitioner (BE)
Deze personen zijn allemaal insolvency practitioners (IPs) en kunnen worden benoemd door verschillende partijen en instanties, bijvoorbeeld door een betrokken bank, een schuldeiser, de rechter of door het bestuur van een vennootschap. Een insolvency practitioner hoeft geen jurist te zijn, hij moet wel een licentie hebben om als ‘IP’ op te kunnen treden. De insolventieprocedure in Groot-Brittannië (ook in Schotland dus) bestaat uit twee fasen: de administration en de liquidation; beide kunnen voluntary en compulsory zijn.

De IP kan op verschillende manieren bij een (dreigend) faillissement betrokken worden. De IP is primair verantwoording verschuldigd aan de schuldeiser(s) die hem heeft of hebben benoemd. In een compulsory liquidation handelt de IP ook als een officer of the court en
dient zich onafhankelijk op te stellen. Let wel, een IP is dus géén solicitor.

De rol van de IP
1. De IP als administrator
De IP kan als administrator worden benoemd door de rechter of buiten de rechter om door een bepaalde schuldeiser. Deze administrator is ook degene die in voorkomende gevallen bij een pre-pack betrokken is. De administrator zorgt ervoor dat de bedrijfsactiviteiten waar mogelijk voortgezet worden. Een beetje zoals onze bewindvoerder dus.

2. De IP als administrative en fixed charge receiver
Als er sprake is van een floating charge of debenture (leningen waaraan bepaalde zeker-
heidsrechten zijn gekoppeld, waaronder het recht om een receiver te benoemen) op
vrijwel alle activa van een insolvente vennootschap, dan mogen de schuldeisers die floating charge of debenture holders zijn een IP als administrative receiver benoemen om zo hun rechten zeker te stellen. Geheel en al zonder tussenkomst van een rechter dus.

De IP als fixed charge receiver kan ook helemaal op eigen houtje handelen, maar dan alleen wat betreft de fixed asset waar het om gaat.

3. De IP als liquidator
Zijn er nog middelen over na de eerste fase, dan wordt er een liquidator benoemd – behalve de IP kan dat ook een Official Receiver zijn – die de concurrente schuldeisers gaat uitbetalen. Waar administrators en receivers zich niet alleen met het te gelde maken van de activa maar ook met het runnen van het bedrijf bemoeien, doet de liquidator dat niet. De liquidator gaat verder waar de administrator of receiver ophoudt. In een compulsory liquidation (de fase na administrative receivership) komt in dit stadium de rechter er voor het eerst echt aan te pas. Wanneer een willekeurige schuldeiser een verzoekschrift indient voor een winding-up order, dan verwijst de rechtbank de zaak door naar een Official Receiver: een ambtenaar die court official is. Mochten er nog baten zijn, dan organiseert hij een verificatievergadering waarin dan een liquidator wordt benoemd – een IP. In geval van een voluntary liquidation is tussenkomst van een rechter niet nodig.

Ook op dit rechtsgebied zijn er nogal wat verschillen tussen het Nederlandse en het Anglo-Amerikaanse recht. En ook hier moet je eerst weten wat een bepaalde term in het Anglo-Amerikaanse recht precies betekent voor je dat woord als vertaling voor een Nederlandse juridische term gebruikt!

What’s in a word? (12)

What's in a word?

logoFaillissementsrecht – Insolvency law (1 van 2). Het ene Legal English is het andere niet… Net als in het verbintenissenrecht, bestaan er ook in het faillissementsrecht nogal wat verschillen tussen civil law en common law. Zelfs bínnen common law-landen zijn er
verschillen. In het Amerikaanse recht enerzijds en het recht van Engeland/Wales/Schotland anderzijds zijn de procedures niet hetzelfde en wordt lang niet altijd dezelfde terminologie gebruikt. In deze blog passeert een aantal woorden uit het Anglo-Amerikaanse
faillissementsrecht de revue – met aan het eind een meerkeuzevraag: wat is de beste
vertaling voor het Nederlandse “curator”?

Nederlandse juristen vertalen “curator” maar al te graag als trustee in bankruptcy of
bankruptcy trustee of ook als receiver. Een trustee zou dan voor de afwikkeling van de
failliete boedel van een natuurlijke persoon zorgen en een receiver voor die van een rechtspersoon. Nu vind ik het een beetje raar om de curator te tooien met de naam van een juridische figuur die in het Nederlandse recht helemaal niet bestaat: trustee: beheerder van een ‘trust’, ofwel (in het geval van een faillissement) een insolvent estate. In het Anglo-Amerikaanse recht is een trustee degene die de trust property namens de beneficiary houdt. De trustee heeft de legal title, de juridische eigendom, terwijl de benificiary de
equitable title heeft, de beneficiaire eigendom. Hoewel het in het faillissementsrecht, zoals gezegd, niet om een trust gaat, maar om een estate, wordt de beheerder vaak wél
aangeduid als trustee.

Een bijzonder vertaling dus, zo lijken we langs een omweg via de trustee in bankruptcy
alweer twee Anglo-Amerikaanse rechtsfiguren (trust en trustee) in het Nederlandse recht te hebben geïmporteerd zonder daar de Anglo-Amerikaanse betekenis aan te geven. De term trustee (in bankruptcy) is, na zo lang gebruikt te zijn geweest, helemaal ingeburgerd in
juridisch Engels sprekend en schrijvend Nederland. Ik denk dan ook niet dat deze vertaling voor “curator” nog uit te roeien is. Terzijde: gebruik voor onze curator nooit het Engelse woord curator, want dat is in het Engels een persoon die wordt benoemd in geval van
handelingsonbekwaamheid van een meerderjarige of een (museum)conservator.

Wat betreft het faillissementsrecht, insolvency law, bestaan er duidelijke verschillen tussen het Engelse en het Amerikaanse recht – beide common law, maar in dit geval toch net even anders. Dit heeft natuurlijk ook zijn gevolgen voor de terminologie.

De termen bankrupt (gebruikt als zelfstandig naamwoord en bijvoeglijk naamwoord) en bankruptcy kunnen in het Amerikaanse recht en het Amerikaanse Engels (AE) zowel
worden gebruikt bij het faillissement van natuurlijke personen als dat van rechtspersonen. In het Britse recht (BE) wordt bankruptcy alleen gebruikt voor het faillissement van
natuurlijke personen; de term liquidation wordt gebruikt voor rechtspersonen – dus waar de Amerikanen het woord bankruptcy gebruiken.

Om het nog ingewikkelder te maken: het AE gebruikt het woord liquidation óók, zoals in de definitie van bankruptcy: “bankruptcy is de liquidation van een natuurlijke persoon of een rechtspersoon” -hier heeft liquidation dus min of meer de betekenis van “vereffening”. Ik laat verder dan maar even buiten beschouwing dat in het alledaagse BE taalgebruik rustig gezegd en geschreven kan worden: the company went bankrupt of nog alledaagser, bust. Dit alles met toestemming van de Oxford Dictionary.

Voor personen verantwoordelijk voor de vereffening van insolvente rechtspersonen – bij ons de curator – gebruikt het AE als gezegd de trustee in bankruptcy of de bankruptcy trustee. Deze trustee is overigens een ambtenaar van het ministerie van justitie en wordt niet door de rechter benoemd. In het BE bestaat er een heel scala aan termen, de schuldeiser kan een administrator of een receiver benoemen en wanneer er op een bepaald moment toch nog een rechter aan te pas komt, wordt er weer een ander woord gebruikt (Official Receiver), allemaal afhankelijk van het stadium waarin de liquidation zich bevindt. Zoals al gezegd, wanneer een natuurlijk persoon failliet gaat, is de
verantwoordelijke persoon de trustee in bankruptcy. Ook hier geldt, net als in het Amerikaanse recht: degene die wij een curator zouden noemen, hoeft dus niet per se door een rechter te zijn benoemd!

Ik ga hier verder niet in op de procedures in de Verenigde Staten en Engeland; ik houd het bij een definitie van het betreffende woord. Overigens, insolventierecht is in de Verenigde Staten federal law en dus voor het hele land hetzelfde. In geval van wat wij het
faillissement van natuurlijke personen of rechtspersonen noemen spreekt men in de Verenigde Staten over een chapter 7 bankruptcy (een verwijzing naar hoofdstuk 7 van de Bankruptcy Code). In Groot Brittanië (dus niet het Verenigd Koninkrijk, dat is met Noord Ierland erbij) is de Insolvency Act 1986 van toepassing, met daarin een aparte regeling voor Schotland. De gang van zaken in het Verenigd Koninkrijk bespreek ik volgende week in meer detail, te meer daar dat onder een Europese verordening (1346/2000) valt.

En dan nu onze meerkeuzevraag:
Wat is de beste vertaling voor “curator” in het faillissement van een rechtspersoon?
a. administrator
b. liquidator
c. receiver
d. trustee in bankruptcy/bankruptcy trustee

Antwoorden kunnen per kerende mail worden ingestuurd. Volgende week komen we
hierop terug (en vooral ook: waarom?)

Correctness (12)

Correctness

Vorige week hadden we het over de verschillende vormen van de voorwaardelijke wijs in het Engels, de conditonal (hier nog eens te lezen). In het Nederlands is het erg gebruikelijk geworden om “zou” te pas en te onpas te gebruiken: “Als ik dat geweten zou hebben, zou ik het nooit gedaan hebben”. Hoe grammaticaal correct dat is, is nog maar de vraag, maar het feit is dat je dat overal hoort en ziet. En Nederlanders zijn erg geneigd om die 2 x “zou” ook maar gelijk in 2 x “would” om te zetten… Dé belangrijkste tip die we hier willen geven: gebruik in het Engels nooit de “zou=would” in het “als-gedeelte” van de zin. Nooit: If he would  / If he would have (etc)… dus!

0 conditional – wordt gebruikt om te praten over dingen die in het algemeen waar zijn
Bijv.: If a Dutch worker qualifies for WAO, he receives 70% of his former salary for the first year.
Opmerking:
Als je de 0-conditional gebruikt, gebruik je if of when (lees hier blog 34), in case (lees hier blog 36) of unless.

1st conditional – wordt gebruikt om te praten over toekomstige dingen die hoogstwaarschijnlijk gaan gebeuren.
Bijv.: If consumer spending doesn’t pick up soon, the economy will continue to be sluggish).
Opmerking:
Ook bij de 1st conditional , gebruik je if of when, in case of unless. Met if geef je aan dat je niet zeker weet of iets ook écht gaat gebeuren, when geeft aan dat iets zeker gaat gebeuren.
Typische fout door Nederlanders gemaakt als ze de Engelse 1st conditional gebruiken: in zinnen met if in zowel de hoofdzin als de bijzin “will” gebruiken:
Fout: If I will have enough money next year, I will go to Australia
Goed: If I have enough money next year, I will go to Australia

2nd conditional – wordt gebruikt om te praten over denkbeeldige dingen of dingen die waarschijnlijk NIET gaan gebeuren (denkbeeldig, onwaarschijnlijk of onmogelijk).
Bijv.: If coffee caused cancer, consumer demand for it would soon fall off.
Opmerking 1:
Bij de 2nd conditional kan je NOOIT when en in case gebruiken, alleen if en unless
Opmerking 2:
Hoewel het over (denkbeeldige) dingen in de toekomst gaan, gebruik je de verleden tijd.
Typische fout door Nederlanders gemaakt als ze de Engelse 2nd conditional gebruiken: would gebruiken in zinnen met if.
Fout: If I would work full time, I would earn more money
Goed: If I worked full time, I would earn more money
Fout: If I would be you, I would take that new job
Goed: If I were you, I would take that new job (opmerking: wat we in het Nederlands nog steeds kennen als: “Ware ik jou, dan…”. Overigens accepteert Amerikaans Engels ook: If I was you…)
TIP: Gebruik nooit If in combinatie met will. De enige mogelijkheid waar dat kan, is als je met will een zekere (extra) mate van beleefdheid of welwillendheid uit wil drukken: If you will come this way, the manager will see you now.

3rd conditional – wordt gebruikt om te praten over denkbeeldige dingen die in het verleden gebeurd zouden zijn als je iets op een andere manier had gedaan.
Bijv.: If we had done a better job on marketing research, our product would have captured a much greater share of the market.
Opmerking:
Ook bij de 3rd conditional kan je NOOIT when en in case gebruiken, alleen if en unless
Typische fout door Nederlanders gemaakt als ze de Engelse 3rd conditional gebruiken: would gebruiken in zinnen met if.
Fout: If I would have know that, I didn’t pay the money
Goed: If I had known that, I wouldn’t have paid the money
TIP: Gebruik nooit If in combinatie met would. De enige mogelijkheid waar dat kan, is als je met would een zekere (extra) mate van beleefdheid of welwillendheid uit wil drukken: I would be grateful if you would give me a little help.

Correctness (11)

Correctness

Het lastigste aan een andere taal zijn concepten die we in onze eigen taal niet hebben.
Iedereen ‘weet’ dat Eskimo’s (of de Inuit, om het politiek correct te houden) een ongeëvenaard aantal woorden voor sneeuw hebben (niet écht waar, maar daar komen we nog wel eens op terug). Maar dan ‘weten’ we dat in ieder geval en kunnen we daarmee rekening houden als we toevallig in een goed sneeuwgesprek met een Eskimo belanden.

Het wordt een stukje lastiger als het gaat om grammaticale concepten die in de ene taal wél bestaan en in de andere niet. Grappig genoeg houden we wél rekening met deze verschillen als het gaat om een taal die ‘ver van de onze’ staat: we ‘weten’ dat Japans een hoop grammaticale eigenaardigheden heeft, en letten daar dan ook op als we die taal spreken.

Het allerlastigst echter, zijn grammaticale concepten in dichtbij het Nederlands staande talen (talen die we allemaal denken te spreken…) die in het Nederlands niet bestaan. Neem nou bijvoorbeeld (niet geheel toevallig) het Engels. We ‘weten’ niet dat er verschillende concepten zijn, maar, veel erger nog, we ‘verwachten’ dat ook niet. En juist daar gaat het mis!

We hebben in deze blog al twee van die “andere grammaticale concepten” gehad: 1) de present continuous, ofwel de onhebbelijke gewoonte van het Engels om alleen zaken die nu gebeuren door werkwoorden die eindigen op –ing aan te geven (ofwel het verschil tussen I’m working en I work) (lees bijv. hier en hier) en 2) het concept van een afgerond verleden en een verleden dat nog doorloopt (ofwel het verschil tussen I worked en I have worked) (lees bijv. hier)

Hier kunnen we nog een derde aan toevoegen: conditionals, ofwel “de voorwaardelijke wijs”, een gebied waarop Nederlanders altijd erg veel fouten maken. Het Engels kent 4 soorten conditionals. Het gaat in de ons ter beschikking staande ruimte nu te ver om in te gaan op de verwarring in het gebruik van deze conditionals aan te geven. Hierover meer in de volgende blog. Maar voor nu even snel de verschillen:

0 conditional – wordt gebruikt om te praten over dingen die in het algemeen waar zijn
Bijv.: If a Dutch worker qualifies for WAO, he receives 70% of his former salary for the first year.

1st conditional – wordt gebruikt om te praten over toekomstige dingen die hoogstwaarschijnlijk gaan gebeuren
Bijv.: If consumer spending doesn’t pick up soon, the economy will continue to be sluggish).

2nd conditional – wordt gebruikt om te praten over denkbeeldige dingen of dingen die waarschijnlijk NIET gaan gebeuren
Bijv.: If coffee caused cancer, consumer demand for it would soon fall off.

3rd conditional – wordt gebruikt om te praten over dingen in het verleden die het TEGENOVERGESTELDE zijn van dingen die echt zijn gebeurd
Bijv.: If we had done a better job on marketing research, our product would have captured a much greater share of the market.

Al deze verschillen hebben te maken met de waarschijnlijkheid en mogelijkheid dat iets wel/niet gaat gebeuren (of gebeurd is). Volgende week zullen we hier verder op ingaan, de meest voorkomende fouten in de praktijk geven en laten zien tot welke misverstanden een verkeerd gebruik van de conditionals kan leiden.

Voor nu wil ik hier graag nog het volgende aan toevoegen: bovenstaande voorbeelden geven allemaal een verschil in betekenis, en onderbouwen onze reeds eerder geponeerde stelling dat er veel meer betekenis ligt in de Engelse grammatica dan in de Nederlandse. In een ‘normaal’ oog-in-oog gesprek kunt u vrij eenvoudig en pijnloos een verkeerd gebruikte tense rechtzetten. Daarnaast weten de meest Engelstaligen heus wel dat u niet een native-speaker Engels bent, en hoogstwaarschijnlijk iets anders bedoelt dan u zegt (die Eskimo vergeeft u ook dat u niet weet welke sneeuw er gisteren is gevallen… tenminste, zo lang u zich niet heeft verkleed als een Eskimo en een dode zeehond over uw schouder hebt gelegd).

Alleen… hoe beter u Engels spreekt (of liever gezegd: hoe meer uw Engelstalige gesprekspartner vindt dat uw Engels heel goed is), hoe minder ruimte voor fouten u gegund is – de Wet van de Remmende Voorsprong. Daarnaast: op papier kunnen ze niet zien dat Engels niet uw moedertaal is: veel minder ruimte voor fouten derhalve. Tot volgende week!

What’s in a word? (11)

What's in a word?

Nog meer weer eens: shall

In twee eerdere blogs hebben we het al eens gehad over het gebruik van shall in legal writing. In deel 1 (hier te lezen) zeiden we dat shall beter zo veel mogelijk te vermijden was en in deel 2 (hier te lezen) dat de ABC-landen (Australië, Groot-Britannië en Canada) allerlei verschillende voorkeuren voor shall hadden geformuleerd.

Dit blijken nu allemaal slechts schermutselingen te zijn in de voortrazende strijd tegen onbegrijpelijk en voor meerdere interpretaties vatbaar Legalese; in Hong Kong is de Plain English Movement er dan nu eindelijk in geslaagd shall definitief naar het kerkhof van overbodige en verwarrende woorden te verwijzen.

De Law Drafting Division van het Ministerie van Justitie heeft in een stijlgids (A Guide to Style and Practice (hier te lezen) het woord shall in een juridische setting gewoon botweg in de ban gedaan. Shall shall not be used again! Zo kan het dus ook…

In the past, in Hong Kong legislation,“shall” was used extensively and for many purposes, but mainly to impose an obligation. Similarly, “shall not” and “no person shall” were used to impose a prohibition. LDD (=Law Drafting Division) no longer uses “shall” to impose an obligation or its negative forms to impose a prohibition. Moreover, it Is not used for any other purpose for which it had been used. In current everyday usage “shall” most commonly expresses a statement about the future and not a mandatory statement. That being so, using “shall” with its specialized legal meanings could lead to misunderstandings by ordinary readers. With this in mind, “shall” has been discontinued. (A Guide to Style etc. blz. 90)

Het hoofdstukje over shall (blz. 90-99) geeft verder nog talloze voorbeelden van hoe shall tot nu toe in wetgeving is gebruikt en tot welke misverstanden dat zou kunnen leiden. Daarnaast geeft het alternatieven wat in plaats van shall te gebruiken. Het geheel is verfrissend helder en eenvoudig geschreven, gelardeerd met uitstekende voorbeelden! Een genot om te lezen voor iedereen die de moeite doet om dat (juridisch) ambigue shall in de toekomst niet meer te gebruiken in een juridische context. (Overigens staan op blz. 100-130 nog veel meer uiterst behartigenswaardige tips betreffende Plain English, maar daar komen we in de toekomst misschien nog wel eens op terug).

Het is niet toevallig dat Hong Kong het eerste “land” is waar de wetgevende macht zo rigoureus dergelijke beslissingen neemt. Hong Kong is officieel tweetalig (Chinees en Engels). In 1987 begon men de – op Britse leest geschoeide common law – wetgeving naar het Chinees over te zetten. Er waren twee schier onoverkomelijke struikelblokken: 1) de
ontoereikendheid van het Chinees om common-law begrippen te vangen en 2) de uiterst complexe zinsstructuur van Engelstalige wettelijke bepalingen. De vertaling van juridisch Engels naar juridisch Chinees bleek een stuk eenvoudiger als men voor meerdere uitleg vatbare woorden en begrippen (waaronder: shall) uitbande! (Voor een uitstekend leesbare, korte paper hierover: lees Hong Kong’s bilingual legaslative drafting and translation of legislation door Tony Yen (hier te lezen)

Er staan natuurlijk geen boetes op het stiekem tóch gebruiken van shall (of andere in de stijlgids afgeraden woorden en uitdrukkingen), noch zal de shall-gebruiker 10 stokslagen ontvangen op het een of andere Hong Kongse achterafpleintje, maar als shall in officiële wetgeving en amendementen niet meer gebruikt wordt, sijpelt dat onvermijdelijk door in contracten en documenten die in de private sector (waaronder de daar werkzame law firms!) worden geschreven…

Dus als u (of uw kantoor) in de nabije toekomst niet als ouderwets en/of oubollig beschouwd wil worden: begin alvast shall te vermijden. Uw Engelstalige teksten winnen in ieder geval aan duidelijkheid!

What’s in a word? (10)

What's in a word?

logoAnglo-Amerikaanse contracten (2) – Repudiate/rescind.

In Engelstalige versies van Nederlandstalige contracten (dus contracten onder Nederlands recht) zie je vaak
rescind/rescission en repudiate/repudiation als vertaling voor ‘ontbinden/ontbinding’. Als we van de letterlijke betekenis van deze woorden uitgaan en bekijken waar ze in het Anglo-Amerikaanse contractenrecht voor staan, zal duidelijk worden dat geen van beide een goede vertaling van ‘ontbinden/ontbinding’ is. Gebruik van deze termen kan een Anglo-Amerikaanse jurist zelfs volledig op het verkeerde been zetten wat betreft de rechtsgevolgen van wat Nederlandse juristen verstaan onder ‘ontbinden’.

Repudiate betekent letterlijk ‘verwerpen’ en in een contractuele context gaat het om een situatie waarin één van beide partijen aangeeft niet te willen of niet te kunnen nakomen. Zowel de partij die niet wil of kan nakomen als de partij die ziet dat de ander niet kan of wil nakomen kan repudiate. Repudiation moet op de kortst mogelijke termijn plaatsvinden om gevolgen voor derden zo veel mogelijk te voorkomen of beperken. Een repudiation die plaatsvindt omdat een van beide partijen bij voorbaat al weet dat hij de overeenkomst niet zal kunnen (of willen) nakomen, wordt aangeduid als anticipatory breach. Repudiation kan overigens zowel expliciet (via een mededeling) als impliciet plaatsvinden, bijvoorbeeld door niets meer te doen. Een repudiation is een breach of contract; de andere partij kan dus een vordering tot schadevergoeding indienen. Zie ook mijn vorige blog over de ‘terms’ van een contract en de gevolgen van contractbreuk (hier te lezen).

Rescind betekent letterlijk ‘vernietigen’, ‘tenietdoen’. Als een partij een overeenkomst
rescind, dan is het aan de rechter om de overeenkomt op verzoek van de andere partij aan de kant te zetten: to set aside the contract. Een rescission is dus geen breach of contract en heeft dan ook andere rechtsgevolgen dan een repudiation – daar kom ik zo op terug. Op grond waarvan kan een partij een contract nu rescind? Dat heeft te maken met het wilsgebrek, ofwel: misrepresentation – een term die je ook vaak tegenkomt in Anglo-Amerikaans contracten en net zo vaak verkeerd wordt vertaald met ‘onbevoegde vertegenwoordiging’!

In mijn vorige blog (hier te lezen) heb ik uitgelegd wat een representation is (nl. een
mededeling over een goed of dienst). Het woord misrepresentation geeft aan dat zo’n
mededeling “onwaar” is. De misrepresentation kan bewust zijn gedaan (fraudulent misrepresentation) of de partij die de misrepresentation deed, was zich niet bewust dat dat deze “onwaar” was (innocent misrepresentation). Dan is er ook nog een negligent misrepresentation: degene die de mededeling deed, was nalatig in de zin dat áls hij zorgvuldiger was geweest, hij had kunnen weten dat wat hij zei onjuist was.

Terug dan naar repudiation en rescission. De partij die repudiates, pleegt contractbreuk, de andere partij kan in dat geval schadevergoeding (compensation of damages) vorderen. In het Anglo-Amerikaanse recht heet een schadevergoeding in dat geval een remedy at law. In geval van een rescission op grond van misrepresentation is het aan de rechter de overeenkomst te beëindigen en de benadeelde partij een equitable remedy toe te kennen in de vorm van een schadeloosstelling (indemnification), waar schadevergoeding niet billijk (equitable) zou zijn.

In het Anglo-Amerikaanse recht wordt dus een expliciet onderscheid gemaakt tussen een remedy at law en een equitable remedy. (in een volgende blog in deze serie zal ik daarop terugkomen). Een breach of contract geeft aanleiding tot een claim for damages: de benadeelde partij krijgt wat hij zou hebben gekregen als het contract was nagekomen. Een rescission leidt (via de rechter) tot een schadeloosstelling, dat wil zeggen dat de situatie waarin partijen verkeerden vóór het sluiten van de overeenkomst, moet worden hersteld. Overigens betekent dit dat wanneer die oorspronkelijke toestand niet kan worden hersteld (bijvoorbeeld omdat de goederen al verbruikt zijn of aan een derde zijn geleverd), er ook geen rescission kan plaatsvinden.

De benadeelde partij die rescinds heeft in geval van een misrepresentation (waar die fraudulent of negligent is) ook nog een tweede rechtsmiddel ter beschikking: een vordering op grond van een tort. Bij zo’n vordering hoort een remedy at law; de benadeelde partij kan dus schadevergoeding vorderen. In geval van een rescission kan de benadeelde partij voor één van beide ankers gaan liggen: vordering tot schadevergoeding (damages) op grond van een tort of het door de rechter opzij laten zetten van het contract met een toekenning van een schadeloosstelling (indemnification).

Al deze juridische haken en ogen leiden tot de conclusie dat u het Nederlandse ‘ontbinden’ beter niet kunt vertalen met rescind dan wel repudiate. Hoe dan wel? Het Engelse terminate is een veel betere optie. Weliswaar een vaag woord, maar met het Nederlandse ‘ontbinden’ tussen haakjes erachter, zal er in geval van een geschil nooit twijfel kunnen bestaan over wat er nu eigenlijk is bedoeld. Dus: terminate (ontbinden).

Noot: In de Verenigde Staten wordt soms onzorgvuldig met de term ‘rescision’ omgesprongen en wordt hij ook als synoniem voor ‘termination’ gebruikt – hetgeen nog steeds niet hetzelfde is als ‘ontbinden’.